02/12/2019

Lukas* (29): ‘Ik verdiende ooit 4.000 euro als proefpersoon bij een klinische studie’

Lukas neemt als proefpersoon deel aan klinische studies in het Centrum Klinische Farmacologie (CKF) van UZ Leuven sinds hij 19 jaar is. Gemiddeld participeert hij aan één studie per jaar. Hij combineerde de klinische studies destijds met zijn studies, en ondertussen op negenentwintigjarige leeftijd met zijn huidige job als private dienstverlener voor de overheid.

Lukas: ‘Ik begon ermee uit nieuwsgierigheid. Toen ik op de website terechtkwam, zag ik dat deelnemen aan klinische studies zeer goed verdiende. Als tweede factor wou ik mijn vrienden helpen die migraine hadden. Ze deden toen toevallig studies rond migraine, dus dan heb ik mij ingeschreven.  Vanaf het moment dat je ingeschreven bent, beland je op een mailinglijst. Je krijgt dan allerlei uitnodigingen voor verschillende studies, een beetje het equivalent van vacatures. Niet alle studies die ik in mijn mailbox krijg, vind ik interessant natuurlijk. Zo is het risico naar mijn mening net iets te groot, of moet ik té veel tijd vrijmaken voor een onderzoek. Ik krijg maar twintig dagen verlof per jaar, dus dan ga ik die uiteraard niet allemaal spenderen aan klinische studies. Bij mij komt het opgeteld ongeveer neer op één studie per jaar.’

 

Transparanter dan een farmareus

Er zijn ongeveer 200 tot 250 gezonde vrijwilligers die deelnemen per jaar. Voor je goedgekeurd wordt als proefpersoon, moet je eerst slagen voor een streng vooronderzoek. ‘Allereerst zijn de meeste studies van 18 tot 65 jaar. Naast leeftijd zijn er nog enkele andere criteria waarmee rekening gehouden wordt: je gewicht en je lengte moeten tussen bepaalde waarden liggen, je mag niet roken, je mag geen drugs gebruiken, je mag maximaal drie alcoholische eenheden per dag consumeren – en nee, je mag die niet opsparen – en ten slotte mag je ook niet te veel en te extreem sporten. Ik had het vooral moeilijk met de limiet op sporten, want dat doe ik erg graag. Een andere mindergekende restrictie is pompelmoes, want dat werkt nivellerend voor de meeste medicijnen. Al bij al valt het heel goed mee.’

‘Bovendien zijn er meestal twee vooronderzoeken. Zo’n studie is heel duur, dus ze willen honderd procent zeker zijn dat je gekwalificeerd bent. Evenwel is het belangrijk dat je het formulier op voorhand zeer goed leest. Ze zijn erg transparant over de mogelijke risico’s. Dat zijn ze enerzijds omdat ze onafhankelijk opereren van de farmareus die de nieuwe geneesmiddelen produceert, en anderzijds omdat ze niet willen dat je halverwege uit de studie zou stappen omdat je het ineens niet meer ziet zitten. Dat is zowel voor hen als voor ons duur.’

 

Geïsoleerd vrijwilligerswerk

Het meeste dat Lukas ooit ontving voor zijn deelname aan een studie was 4.000 euro. De duur van deze opdracht was acht maanden. De verloning varieert echter van studie tot studie. ‘Je kan 50 euro verdienen met een simpel vaccin. Een studie waarbij je ter plaatse ongeveer 30 uur aanwezig moet zijn in totaal, verdient in Leuven ongeveer 900 euro. Hoe langer je de eerste dagen in “isolatie” moet zitten in de afdeling, hoe meer je ook zal verdienen aan deze opdracht. Vier tot vijf dagen in complete isolatie valt voor bij studies die al 5.600 euro verdienen.’

Bovendien wordt een deelname aan klinische studies als proefpersoon in België niet als job beschouwd. In ons land is dit vrijwilligerswerk, wat betekent dat er geen belastingen op betaald moeten worden. Alles van deze bedragen hou je dus ook effectief over. ‘Toen ik nog student was, waren mijn maximumaantal uren die je als student mag benutten om te werken vaak op. Ik kon dankzij de Belgische wetgeving toch nog steeds geld verdienen als proefpersoon.’

 

‘Het bedrag dat je betaald krijgt voor een studie heeft niets te maken met het veronderstelde risico’

 

Onbelangrijke onveiligheid

Een veelvoorkomende misvatting is het feit dat je betaald wordt naar het risico van de studie. ‘Je weet op voorhand altijd hoeveel je gaat verdienen. Het is een vast bedrag dat niets te maken heeft met het veronderstelde risico. Dat is zo, omdat het heel moeilijk is om op voorhand in te schatten wat het risico zal zijn. Het bedrag hangt vooral af van de vrijheidsberoving. Hoe meer tijd de studie in beslag neemt, hoe meer je betaald zal krijgen. Ten tweede wordt er ook rekening gehouden met de ellende die een studie met zich meebrengt. Als je bijvoorbeeld drie uur lang in een tunnelbuis moet stilliggen, dan krijg je iets meer loon. Maar dat heeft niets met “gevaar” te maken.’

Als er ernstige gevolgen zijn zoals permanente schade of overlijden, dan zal het Centrum Klinische Farmacologie (CKF) wel een aanzienlijk bedrag voorzien voor het slachtoffer, of de betrokken familie van de overledene. Maar in Leuven hebben ze tot nu toe nog nooit iets zeer ergs meegemaakt.

 

Bijkomende bijwerking

En toch kreeg Lukas al eens een extra vergoeding voor een onverwachte bijwerking. ‘Ik heb het eens meegemaakt dat de palm van mijn hand tot een maand na een studie heeft getinteld. Mijn hand sliep dus eigenlijk. Deze bijwerking was veroorzaakt omdat de uitwerkingstijd van het medicijn langer duurde dan verwacht. Ik had niet echt schrik, want hoe verder de maand vorderde, hoe minder de symptomen werden. Als je aan zoiets meedoet, moet je altijd incalculeren dat er iets kan gebeuren. Altijd. Maar ik heb nooit echt schrik.’

Het CKF in Leuven vult aan: ‘We proberen de studies zo veilig mogelijk uit te voeren. De laatste twintig jaar zijn er nog nooit onoverkomelijke ernstige dingen gebeurd. Er zijn uiteraard wel af en toe voorbijgaande bijwerkingen die dienen opgevolgd te worden.’

 

‘Als je de restricties niet naleeft, kan je op nul euro rekenen’

 

Tijdsverdeling

Zoals eerder vermeld varieert de duur van elk onderzoek. ‘Op de eerste dag van elke studie, dag nul, dienen ze het geneesmiddel toe. Daarna volgen ze dit op vier verschillende manieren op. Ten eerste nemen ze EKG’s, elektrocardiogrammen, om het hartritme te bepalen. Daarnaast nemen ze bloedstaaltjes, urinestaaltjes, en soms – deze studies doe ik minder graag mee – stoelgangexemplaren. Ten slotte moet je om de zoveel tijd een vragenlijst overlopen met een dokter in de afdeling.’

‘De eerste dag(en) zit je meestal in quarantaine op deze afdeling, zodat ze je continu kunnen opvolgen. Naarmate de tijd verstrijkt, moet je minder en minder deze voorgenoemde tests doen, tot het geneesmiddel uiteindelijk uitgewerkt is. Je kent de planning hiervan uiteraard altijd vóór je aan met onderzoek start. Pas helemaal na de post-visite – na de studie – moet je nog eens op onderzoek om te kijken of alles in orde is. Een maand later ontvang je je geld dan in één keer.’

 

Naleven of nul euro

Als jij je ook geprikkeld voelt om mee te doen aan een klinische studie, dan weet je ondertussen waar je je aan moet houden. Al kan je wel eens valsspelen. ‘Als student heb ik gerust weleens zes pintjes op een avond gedronken tijdens een studie. Je kan te ver gaan, maar je moet niet overdrijven. Je hebt op voorhand een contract ondertekend met de studierestricties in. Als ze je pakken, dan kan je met zekerheid op nul euro rekenen. Tijdens een onderzoek mag je bovendien niet zomaar een ander geneesmiddel pakken.’

Dat beaamt het Centrum Klinische Farmacologie (CKF): ‘Het gebeurt weleens dat deelnemers zich niet houden aan de afspraken, maar meestal betreft dit het te laat toekomen op onze unit of het zich niet houden aan de restricties, zoals het beperken van sporten, het niet drinken van alcohol, of het niet nemen van geneesmiddelen. Er worden regelmatig tests uitgevoerd om te zien of iemand gerookt heeft, dat is een cotininetest. We controleren bijvoorbeeld ook het cannabisgebruik, en of de proefpersoon andere geneesmiddelen heeft genomen, door middel van urinetesten.’

 

‘Bij elk onderzoek zijn er mensen die een placebo toegediend krijgen’

 

Dubbelblind

Al die onderzoeken en tests worden dus met een reden gedaan. ‘Er zijn heel normale mensen die meedoen aan klinische studies, maar je hebt er ook die een vijs los hebben. Er zijn een aantal personen die dit als hoofdactiviteit doen. Die komen soms zelfs vanuit het buitenland. Ik heb al iemand gekend die kampeerde net buiten het ziekenhuis. Er moet bovendien altijd minstens een maand tussen twee verschillende studies zitten voor je opnieuw mag deelnemen. Zo kan de proefpersoon even recupereren, en zijn ze zeker dat het vorige geneesmiddel uitgewerkt is. Twee onderzoeken tegelijk bijwonen is dus strikt verboden en kan levensgevaarlijk. Om dit tegen te gaan moet iedere deelnemer een formulier ondertekenen dat verbonden is aan verschillende ziekenhuizen.

‘Ik weet bovendien nooit of een studie gewerkt heeft, tenzij ik dat op bepaalde vlakken kan achterhalen. De onderzoeken zijn steeds dubbelblind. Dit wil zeggen dat de onderzoekers de resultaten zelf ook nooit te weten komen. Bovendien krijgt een deel van de deelnemers telkens een placebo toegediend. Enkel de mensen in het labo, met wie wij geen direct contact hebben, weten wie een placebo heeft gekregen, en wie niet. Ik heb ongetwijfeld zelf ook al ooit een placebo gekregen.’

 

Open omgeving

Lukas is rond zijn ‘vrijwilligerswerk’ altijd open geweest naar zijn omgeving. ‘Mijn eerste deelname heb ik verzwegen voor mijn mama tot de studie voorbij was. Dan kon ik aantonen dat het veilig was. Ze heeft de mening van de typische bezorgde moeder, maar ondertussen is dat al wat geminderd. Al heeft ze nog altijd graag dat ik er ooit mee zou stoppen. Ik heb nog niemand in mijn omgeving kunnen overtuigen om deel te nemen aan een onderzoek. Ikzelf zie geen reden om hier snel mee te stoppen. Het verdient goed en ik heb nooit zware problemen ondervonden. Neem nu dat er één op de duizend keer iets misloopt tijdens een studie. Vergelijk je het met het risico op een ongeval wanneer je autorijdt, is dit niet gevaarlijker. Je weet nooit of jij degene bent die iets gaat voorhebben.’

 

*Om privacyredenen maakten we in dit artikel gebruik van een andere naam.

 

Tekst en foto: © Eva Vandormael

 

Vroeger werd je bakker, leraar of bouwvakker. Maar wat doet de jongvolwassene vandaag om zijn wekelijkse pintjes te verdienen? In Job For Joy brengen we aparte verhalen over ongewone jobs.