20/03/2020

(Her)Bestemming Berlijn: Volkstuintjes of ‘Kleingärten’ vechten voor een groene stad

CHARLOTTENBURG – Wie denkt aan Berlijn ziet meteen het industriële centrum voor zich. Achter de imposante glazen en betonnen gebouwen schuilt er ook veel groen. De wijk Charlottenburg heeft hiervan heel wat te bieden. Van de vele volkstuintjes verspreid over heel de stad tot het verlaten afluisterstation op de Teufelsberg. 

De volkstuintjes of Kleingärten zijn al 150 jaar niet weg te denken voor de mensen van Berlijn. Toch weten heel veel buitenstaanders hier niets van af. Doorheen de geschiedenis is de functie van deze tuintjes meerdere keren veranderd. Het begon als een manier voor armere mensen om een eigen moestuin te hebben voor groenten en fruit te kweken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de bijbehorende huisjes ook gebruikt als woningen en boden ze onderdak aan vluchtelingen. Nadien volgde er een economisch betere periode en deden de tuintjes voornamelijk dienst als plek voor relaxatie. Na de val van de Berlijnse muur stelde de stad wetten om het gebruik van de tuintjes beter in het oog te houden. Wonen in de huisjes werd verboden en minstens een derde van de grond moest gebruikt worden om te tuinieren. De focus werd meer gelegd op het behouden van een groene stad.

‘We zetten ons in voor het groen en het klimaat’, zegt Marion Kwart, voorzitster van een van de tuingemeenschappen. De tuintjes dienen als leefomgeving voor insecten en kleine dieren. Ze voorzien Berlijn enerzijds van zuivere lucht en zorgen dat de stad niet één grote betonnen blok is. Mensen staan dicht bij de natuur, ze maken hun handen graag vuil. De Kleingärten zijn de ideale plek hiervoor.

Buiten enkel tuinieren houden ze zich ook met andere activiteiten bezig. Ze gaan samen fietsen of organiseren zomerfeesten in de tuin. Zo creëren ze een veilige en gezonde leefomgeving voor de kinderen om in op te groeien.

De bouwindustrie ziet de tuintje graag verdwijnen. Ze willen er goedkoop grote appartementsblokken bouwen om ze dan aan hoge prijzen te verhuren. In de laatste eeuw is het aantal tuintjes al gehalveerd van 140.00 naar 70.000. Daarom zijn de gemeenschappen nog gemotiveerder zijn om te blijven vechten.

De Teufelsberg op
Wie verder naar het oosten trekt, botst al snel op nog meer natuurgebeid waar de Teufelsberg zich bevindt te Teufelsseechaussee 10.

Eerst een militair afluisterstation, nu een bruisend kunstcentrum. De Teufelsberg werd volledig aangelegd met puin van de Tweede Wereldoorlog en bedekt een oude, nazistische school. Je kan er nu nog altijd terugblikken naar de vergane glorie terwijl je ronddwaalt door de in graffiti omhulde ruïnes.

De heuvel werd opgericht door de geallieerden en is met zijn 120 meter hoog de grootste van Berlijn. De naam is afgeleid van een nabij gelegen meer, de Teufelssee of Duivelsmeer.

Het afluisterstation maakte deel uit van het ECHELON netwerk dat de VS nu nog steeds wereldwijd gebruikt om vijandige communicatie af te luisteren. Bij de Amerikanen stond het beter bekend als The Hill en in 1961 werden er de eerste berichten van de Sovjet-Unie onderschept.

Na de val van de Berlijnse muur werden de gebouwen leeggehaald en raakten ze al snel in vervallen toestand. Nu zijn de restanten te bezoeken als je een ticket van 5 euro koopt.

Er zijn verschillende manieren om op de Teufelsberg te geraken. Je kan gewoon de weg volgen of voor de avontuurlijkere zielen is er een alternatieve route. Die neemt je mee langs onder andere een beklimbare bunker en enkele ruige BMX-parcours.

 

Kan je niet genoeg krijgen van Charlottenburg-Wilmersdorf? Naast de Teufelsberg en de volkstuintjes zijn er nog genoeg andere locaties die het bezoeken waard zijn. Kijk hier alvast naar enkele opties om je op weg te helpen.

COVID-19: De Teufelsberg is sinds 29 terug onder voorbehoud geopend. De normale rondleidingen met gids zijn nog niet mogelijk maar vanaf juni worden er speciale kleine tours van maximum 10 personen aangeboden.

 

Reportage, camera, geluid: Thomas Gevaerts en Charlotte van den Bogaerd, foto: © Charlotte van de Bogaerd