De coronacrisis bracht een wereldwijde lockdown met zich mee. Drie hoera’s voor de mensheid, we hebben het gered. Maar is dat ook zo? Pieter Boussemaere, klimaat-expert van de VIVES-Hogeschool, vertelt er ons meer over.

 

De coronacrisis en de wereldwijde lockdown, zal die een positieve of een negatieve invloed hebben op het klimaat?

Pieter: ‘Ja, dat is toch een moeilijke. Als ik zo lees wat analisten schrijven is het een beetje verdeeld, denk ik. Er zijn analisten die er heel zeker van zijn dat dit alles een positief effect zal hebben, maar anderen denken dat het een negatieve impact zal hebben.

Ik denk zelf bijvoorbeeld aan bepaalde maatregelen in China die ervoor zullen zorgen die het verbruik van steenkool zal terugschroeven (een van de vervuilendste energiebronnen, red.). Aan de andere kant heeft Trump al bepaalde maatregelen aangekondigd die net de inzet van hernieuwbare energie terugschroeven.

Anderzijds is er natuurlijk de economische realiteit dat die fossielvrije alternatieven, of hernieuwbare energie, gewoon stukken goedkoper zijn geworden dan fossiele vormen van energieopwekking. Zoals we allemaal weten, geld primeert, en de wetten van de economie zullen waarschijnlijk doorwegen. Althans, dat hoop ik toch. ‘

 

Je hoopt dus op een groene heropstart na de lockdown, maar gaat dat dan niet langer duren?

Pieter: ‘Nee nee nee, een groene heropstart betekent simpelweg dat je die heropstart koppelt aan enkele targets, zodat we binnen vijf à tien jaar op een andere manier energie produceren, of toch voor een deel. Dat is wat we bedoelen met de groene, of de juiste, keuzes maken voor het klimaat.’

 

Mensen verplaatsen zich minder, en zitten allemaal thuis. Ik neem aan dat we dus minder verbruiken, hetgeen een positieve invloed zal hebben?

Pieter: (lacht) ‘Neen, dat is het niet. Want alles wat we nu zien is opgelegd, en zijn dus  geen structurele veranderingen. Zolang het niet gaat om structurele veranderingen heeft dat op lange termijn geen enkel effect. ‘

“Je moet de CO₂ concentratie vergelijken met een stapel houtblokken, we leggen nu even geen blokken bij, maar de stapel blijft nog steeds gigantisch”

Op korte termijn dan wel?

Pieter: ‘Ja, maar je moet dan wel een onderscheid maken tussen CO₂ uitstoot en CO₂ concentratie.  De wereldwijde uitstoot zal dit jaar waarschijnlijk met ongeveer vijf à acht procent naar dalen. Maar de CO₂ concentratie, tja. Je moet dat vergelijken met een stapel houtblokken. Met onze uitstoot elke maand leggen we er twee houtblokken bij. Ondertussen zitten we met een gigantische stapel houtblokken na al die jaren uitstoot, en dat noemen we de CO₂ concentratie. Het is die concentratie die zorgt voor de klimaatsverandering.

Wat we nu wel vast stellen, is dat we gedurende dit jaar twee, drie maanden geen extra houtblokken zullen bij leggen. Maar de andere maanden wel. Dus die stapel houtblokken blijft nog steeds gigantisch. Normaal leggen we er 24 per jaar, nu zal dat 20 zijn. Maar we leggen er wel nog steeds bij.

“Mensen denken dat de lockdown fantastisch is voor het klimaat, maar nee, het is fanatisch voor de luchtvervuiling en onze gezondheid, het klimaat gaat daar weinig van zien”

Het kan ook zijn dat we volgend jaar drie blokken bijleggen in plaats van twee, in een soort van reboundeffect. Daar zijn nog voorbeelden van, bijvoorbeeld bij de overstap van gloeilampen naar ledlampen. Die zijn dan wel vervangen, maar nu hebben mensen veel meel ledlampen in huis dan ze ooit gloeilampen hadden. En dat effect zullen we nu ook hebben met uitstoot in het algemeen. Als we terug mogen vliegen, je zal wel zien, iedereen gaat zo snel mogelijk op een vliegtuig zitten. Een deel van wat we nu niet uitstoten gaan we gewoonweg dubbel en dik terugkrijgen binnen een jaar of twee.’

Dan kan je je op lange termijn beginnen afvragen, wat het effect was van die lockdown voor het klimaat. Tja waarschijnlijk niet zo groot.

Maar voor luchtvervuiling,  dat is een heel ander verhaal. Daarop heeft de lockdown wél een duidelijk positief effect. In die zin dat er nu veel minder fijn stof in de lucht aanwezig is, wat op dit ogenblik een zeer positieve invloed heeft op de gezondheid. De reden daarvoor is dat je voor luchtvervuiling geen concentratieophoping hebt. Als je stopt met vervuilen, met fijn stof in de atmosfeer te kegelen, dan zie je onmiddellijk effect.

Mensen halen uitstoot en luchtvervuiling vaak door elkaar en daardoor ontstaat er verwarring. Ze denken wel dat de lockdown positief is voor het klimaat, maar nee, het is fantastisch voor onze gezondheid, maar het klimaat gaat daar weinig van zien.’

(Tip van de redactie: op https://waqi.info/nl/ kan je zelf zien wat Covid-19 met de luchtvervuiling heeft gedaan.)

 

Denk je dat na de coronacrisis de klimaatdiscussie terug zal opfleuren, of eerder zal wegkwijnen?

Pieter: ‘Klimaat zal nooit wegkwijnen. De media-aandacht daarrond ging altijd al met ‘ups en downs’. Er is ooit onderzoek gedaan naar de media-aandacht besteed aan het klimaat in Vlaanderen, en dan zie je echt een golfbeweging. De laatste pieken qua aandacht waren rond 2015, en in 2019 met de klimaatjongeren. Ook in 2012 en 2007 waren er duidelijke pieken. Nu zitten we eventjes in een dal , maar er zal zeker weer een aandachtspiek komen, dat is 100 procent zeker.

Wat ook zeker is, is dat klimaat altijd in de picture zal blijven op langere termijn, die golfbeweging beweegt zich voort in stijgende lijn. Want ja, we zullen er niet meer om heen kunnen. Steeds meer extreme natuur- en weersfenomenen doen zich voor, en die zullen ervoor zorgen dat klimaat altijd in de picture zal blijven. Op termijn zal het zelfs steeds prominenter aanwezig zijn.’

 

Vind je het dan in enige zin jammer dat er zo veel aandacht aan corona wordt besteed en zo weinig aan het klimaat?

Pieter: ‘Ja dat is eigenlijk normaal. Klimaat is zo’n sluipend gif dat werkt over meerdere generaties, en het telkens moeilijker en moeilijker maakt voor onze beschaving om te blijven overleven. En daarvoor zijn wij, mensen, eigenlijk niet gemaakt. Ons brein is gemaakt om te reageren op acute problemen, zoals de coronacrisis. Daarvoor zijn we tot bijna alles in staat. Maar het klimaat, iets wat langzaam binnenkomt, daar hebben we moeite mee.

Maar het goeie nieuws is, dat we ook niet zo extreem drastisch moeten reageren tegen de klimaatopwarming. We hebben maximaal 20, 30 jaar de tijd om onze economie los te laten draaien van fossiele brandstoffen. Dus niet enkele het probleem, maar ook de oplossing spreidt zich uit over enkele decennia. Maar we moeten er wel aan beginnen (lacht). Anders zullen we binnen die 20, 30 jaar niet klaar zijn.’

“Voor het klimaat moeten we helemaal niet zo drastisch reageren als met de coronacrisis, we hebben tijd. Maar we moeten natuurlijk wel reageren”

Nog een klein, eerder persoonlijk vraagje, enkele dagen terug las ik iets over het gigantisch gat in de ozonlaag dat plotsklaps dicht is gegaan, heeft dat iets te maken met de lockdown?

Pieter: ‘Dat is een natuurlijk fenomeen. Oorzakelijk is er geen verband tussen de klimaatopwarming en de ozonlaag, in die zin dat het gat in de ozonlaag niet bijdraagt aan de klimaatopwarming. Maar er is wel een ander verband, namelijk door de klimaatopwarming worden de bovenste luchtlagen kouder, en dat zorgt ervoor dat het gat in de ozonlaag zich moeilijker kan herstellen. Dat zorgt voor bizarre voorvallen zoals nu, eind maart dacht ik, boven de Noordpool.’

 

Heeft de lockdown dan iets te maken met het feit dat die zo snel hersteld is?

Pieter: Nee nee, dat heeft er niets mee te maken. Bijvoorbeeld wat het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool betreft, gaat men ervanuit uit, hoopt men, dat omstreeks 2080 dat gat weer even dicht zal zijn als in 1950. Het gat is zichzelf langzaam aan het herstellen doordat we gestopt zijn, bijna gestopt zijn, met het gebruiken van spuitbussen en alle CFK’s (een stof gebruikt als koelmiddel en als drijfgas voor spuitbussen, red.)’

 

 

Tekst: Robbe Debraekeleer

Photo: CC0 by Pixabay via Pexels