Federaal minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) ligt onder vuur na een interview van afgelopen vrijdag in Terzake. Daar verklaarde hij dat niet-essentiële winkels eind oktober moesten sluiten om een ‘schokeffect’ te creëren. Een uitspraak die niet alleen wrevel veroorzaakte op sociale media, maar ook een politiek spel ontketende. ‘Hij heeft zijn eigen geloofwaardigheid ondergraven’, zegt specialist in overheidscommunicatie Wannes Heirman.

Het was N-VA-voorzitter Bart De Wever die zondagavond als eerste Vandenbrouckes uitspraak viseerde op Twitter. ‘Wij gingen ervan uit dat de premier en de minister van Volksgezondheid zich baseerden op ratio en wetenschap. Niet dus’, klonk het. Die kritiek kwam er omdat Vandenbroucke zei dat winkelen geen groot risico is, als dat op een gecontroleerde manier gebeurt. Daarom noemde hij de sluiting van niet-essentiële winkels een ‘schokbeslissing’. ‘Op een bepaald moment moet je zeggen: den blok erop’, aldus Vandenbroucke.

Wij gingen ervan uit dat de premier en de minister van Volksgezondheid zich baseerden op ratio en wetenschap. Niet dus. Als je middenstanders te gronde wil richten en het draagvlak voor maatregelen wil wegslaan, dan moet je het zo aanpakken. pic.twitter.com/pdoQhIuOXu

— Bart De Wever (@Bart_DeWever) November 29, 2020

Politiek spel
Vandenbrouckes woorden veroorzaakten een storm op sociale media en in het politiek landschap. ‘De Wever knipte dat fragment uit een groter interview en was zich heel bewust van de storm die hij daarmee ging creëren’, zegt Wannes Heirman. ‘Hij kon tot dan toe niets fundamenteel inbrengen tegen Vandenbroucke, omdat die elke beslissing maakte op basis van wetenschappelijk onderzoek. Maar met dit fragment kon de oppositie zich gemakkelijk profileren: ‘Als wij regeerden, zouden we de winkels niet hebben gesloten.’’

Ook heel wat partijen uit zowel de oppositie als coalitie vragen nu expliciet naar versoepelingen van de coronamaatregelen rond de kerstperiode. Die zogenaamde ‘kerstcoalitie’ bestaat uit onder andere CD&V-voorzitter Joachim Coens, MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez en minister-president van de Waalse regering Elio Di Rupo (PS). Zo pleit Di Rupo voor een afschaffing van de avondklok tijdens kerst, maar de kerstmaatregelen blijven even streng.

De kerstcoalitie dringt daar volgens Heirman deels op aan omdat Vandenbroucke zijn geloofwaardigheid heeft ondergraven. ‘Andere partijen kunnen nu afleiden uit zijn uitspraak dat zijn genomen kerstmaatregelen ook psychologisch zijn, in plaats van maatregelen op basis van wetenschappelijk bewijs. Hij heeft daarmee dus de geloofwaardigheid van andere maatregelen ondermijnd’, stelt Heirman.

Liegen mag nooit
Vandenbrouckes uitspraak heeft niet enkel effect op politici, maar ook op de bevolking. Volgens Heirman is dit een geval van bijzonder ongelukkige communicatie, maar met grote gevolgen. ‘Vandenbroucke heeft een belangrijke wet in de overheidscommunicatie geschonden’, legt hij uit. ‘In je functie als officiële overheidsfunctionaris mag je nooit liegen. Dat is een van de grootste doodzondes in het Belgisch politiek systeem.’

Liegen had voor ex-minister van Landbouw en Omgeving Joke Schauvliege (CD&V) vorig jaar nog grote gevolgen. Zij moest zich ontdoen van haar ministertitel nadat ze beweerde dat de Youth For Climate-betogingen opgezet spel waren, opgevolgd door de Staatsveiligheid. ‘Zover zal het Frank Vandenbroucke niet komen’, zegt Heirman. ‘Zo flagrant was zijn leugen niet. Hij heeft zeker nog een toekomst als minister van Volksgezondheid, maar het is spijtig dat dit gebeurd is.’

‘Hij creëerde de impressie dat hij zijn beslissingen nam op basis van wetenschappelijk bewijs. Die impressie heeft hij nu zelf ontkracht’

Volgens Heirman zal Vandenbroucke nu ook een extra tandje moeten bijsteken om in de toekomst zijn geloofwaardigheid weer waarde te geven. ‘Hij creëerde de impressie dat hij zijn beslissingen nam op basis van wetenschappelijk bewijs. Die impressie heeft hij nu zelf ontkracht. Hij was een sterke leider en dwong gezag af. Als wetenschapper en academicus hechtte de bevolking ook veel waarde aan zijn woorden. Ik denk dat hij zelf beseft dat hij die uitspraak beter niet had gedaan of toch minstens beter een andere verwoording had gekozen’, aldus Heirman.

Kordate communicatie
Politiek journalist en expert bij de VRT Ivan De Vadder noemt Vandenbroucke ‘het symbool van een streng beleid’. Volgens professor Heirman durft Vandenbroucke strenger optreden in de coronacrisis omdat hij gesteund wordt door een parlementaire meerderheid. ‘Die electorale meerderheid had Maggie De Block, de voormalige minister van Volksgezondheid (Open VLD) van de tijdelijke regering, niet’, zegt Heirman. ‘Daarom durven Vandenbroucke en De Croo nu kordater communiceren.’

Vandenbroucke gaf intussen rapporten van adviesorgaan Celeval vrij. Daarin beval Celeval in het advies van 29 oktober expliciet aan de niet-essentiële winkels te sluiten. Hiermee hoopt Vandenbroucke de storm aan kritiek in te dijken en zijn beslissing te rechtvaardigen.

Tekst: Hanne De Vleeschouwer, foto: Friends of Europe (CC BY-NC-ND 2.0)