Al zes jaar lang zet de goededoelactie Rode Neuzen Dag zich in voor mentale gezondheidszorg bij jongeren. Het meest kenmerkende is de verkoop van de typische rode neuzen om de actie te steunen. Iedere editie probeert de organisatie andere projecten en doelen te verwezenlijken waarbij steeds het sociale en mentale welzijn van jongeren centraal staat.

Dit jaar richt de actie haar pijlen op de leerkrachten in de Vlaamse scholen. Het initiatief van VTM, HLN, Qmusic en Belfius wil ervoor zorgen dat in iedere school minstens één leerkracht zichzelf omtovert tot een Sidekick Sam, een steun en toeverlaat voor iedere leerling die het moeilijk heeft. Op vrijdag 26 november werd bekend gemaakt dat Rode Neuzen Dag dit jaar ruim 3 miljoen euro heeft opgebracht. Dat is ver boven de benodigde 2,2 miljoen euro die nodig is om in alle 3.806 Vlaamse scholen een leerkracht tot zo’n Sidekick Sam op te leiden.

Geestelijke vader van Rode Neuzen Dag Winok Oplinus (43) is dan ook in de wolken met het resultaat. Als brein achter de actie stond hij in 2015 mee aan de wieg van het project en is hij nu nog steeds een van de drijvende krachten achter de jaarlijkse roodgekleurde neusjesdag: ‘Het is zalig om te zien dat de mensen nog steeds het hart op de juiste plaats hebben, zeker in deze moeilijke coronatijden.’ Toch is deze som beduidend lager dan de voorbije edities. Al valt dit volgens Oplinus binnen de verwachtingen aangezien iedereen het in deze coronapandemie wat moeilijker heeft en dat laat zich voelen in ieders portemonnee.

Met het ingezamelde bedrag van 2021 gaat de organisatie leerkrachten een volledig pakket mogelijkheden aanbieden om jongeren nog beter te kunnen ondersteunen bij hun mentale problemen. Bijvoorbeeld extra opleidingen, check-jezelf-testen, maar evengoed steun van buitenaf. ‘We gaan met die leerkrachten in 2022 ook aan de slag in de Rode Neuzen Academie die we zullen oprichten met het geld’, zegt Oplinus.

Voorbije jaren

Al sinds haar ontstaan wordt iedere ingezamelde euro door Rode Neuzen Dag gebruikt om de mentale weerbaarheid van jongeren te verbeteren. Toch stelt Oplinus dat er nog veel werk voor de boeg is om jongeren te blijven helpen met hun psychische problemen. ‘Als ik even terugblik naar hoe het project is geëvolueerd sinds het begin, merk ik dat mentale gezondheid bij jongeren alleen maar belangrijker is geworden. Zeker in deze moeilijke coronaperiode kunnen jongeren meer dan ooit alle steun gebruiken.’

‘We geloven er heel sterk in dat we daarmee een verschil kunnen maken en een steen kunnen verleggen in de rivier om zo echte veranderingen los te weken’

De voorbije edities zette Rode Neuzen Dag zich dus telkens in voor het sociale en mentale welzijn van jongeren, maar wel op allerlei verschillende manieren. Gaande van psychologische ondersteuning voor jongeren, hulp voor leerkrachten tot schoolprojecten en steun aan lokale organisaties. ‘Al deze manieren vertrekken vanuit dezelfde visie: laagdrempelige hulp bieden aan jongeren. We geloven er heel sterk in dat we daarmee een verschil kunnen maken en een steen kunnen verleggen in de rivier om zo echte veranderingen los te weken’, vertelt oprichter Oplinus.

Het besteden van de ingezamelde middelen gebeurt trouwens niet door DPG Media zelf, maar door het Rode Neuzen Fonds. ‘Dit fonds wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting om alle objectiviteit te kunnen garanderen’, verduidelijkt Oplinus. ‘DPG Media staat eigenlijk vooral in voor de mediatisering en de fondswerving, de stichting zorgt voor een onafhankelijke besteding van die fondsen.’

OverKop

Een van hun grootste verwezenlijkingen is zonder twijfel de oprichting van 5 OverKop-huizen met de opbrengsten van Rode Neuzen Dag 2016. Met een ingezamelde opbrengst van meer dan 4,1 miljoen euro werd in iedere Vlaamse provincie één OverKop-huis uit de grond gestampt. Deze OverKop-huizen zijn plekken waar jongeren tot en met 25 jaar vrijblijvend terechtkunnen voor een luisterend oor of therapeutische hulp en waar persoonlijke zorgen ook makkelijker bespreekbaar zijn. ‘In 2016 ging het volledige bedrag naar de OverKophuizen en ook de jaren daarop hebben we nog extra steun aan de OverKop-huizen gegeven, maar 2016 was echt het OverKop-jaar’, lacht Oplinus.

‘We wilden geen organisatie zijn waar je als jongere moet aankloppen, je identiteitskaart moet tonen en tien keer je verhaal moet doen’

Kortrijkzaan Oplinus bedacht het idee van de OverKop-huizen samen met kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens. ‘We wilden geen organisatie zijn waar je als jongere moet aankloppen, je identiteitskaart moet tonen en tien keer je verhaal moet doen. En nog minder een plek waar gewoon door voor de deur te staan, je automatisch al een stempel op je voorhoofd geplakt krijgt dat je een probleem hebt’, vertelt Oplinus.

Huiselijke sfeer

De essentie van de huizen is laagdrempeligheid: ze willen een heel huiselijke, familiale omgeving creëren waar iedere jongere zich veilig en welkom voelt. ‘Daarom is het ook belangrijk dat jongeren die zich wel goed voelen ook de stap kunnen zetten om een OverKop-huis binnen te stappen. Je kan er dus evengoed naartoe gaan om een beetje te kickeren en pint te drinken zonder dat je moet praten met iemand over eventuele kopzorgen. Maar als je er nood aan hebt, is er altijd professionele hulp aanwezig en beschikbaar.’

Oplinus merkt dat deze aanpak ook in de praktijk werkt. ‘We merken jongeren vooral in de marge van leuke activiteiten spreken over de problemen waar ze mee worstelen en dan wordt de optie geboden om een gesprek te hebben. Het is natuurlijk aan de jongere zelf om daarop in te gaan of niet.’

Ook de naam ‘OverKop’ werd trouwens door de jongeren zelf bedacht. ‘Overkop’ heeft een dubbele betekenis: zo kan overkop gaan leuk zijn zoals bijvoorbeeld in een achtbaan, maar het slaat ook op problemen in je kop.

Uitbreiding

De eerste vijf OverKop-huizen kwamen in 2016 in Gent, Genk, Tienen, Oostende en Mechelen. Sinds 2019 maken de OverKop-huizen integraal deel uit van het Vlaamse overheidsbeleid rond mentaal welzijn en heeft het Rode Neuzen Fonds de leiding uit handen gegeven, maar Oplinus en co zijn nog steeds nauw betrokken en geven advies waar nodig. ‘Vorige zomer hebben we bijvoorbeeld een optreden van Tourist LeMC georganiseerd voor OverKop en lanceerden we een tv- en radiocampagne om OverKop verder in de schijnwerpers te zetten. Het project ligt nog steeds erg nauw aan ons hart’, sluit Oplinus af.

Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke en het Vlaams agentschap Opgroeien hebben maar liefst een bedrag van 4,8 miljoen euro vrijgemaakt voor de komende drie jaar om OverKop een duurzame toekomst te geven. Nu, vijf jaar na de oprichting van de eerste vijf huizen, is men er dankzij die financiele steun van de overheid in geslaagd om OverKop verder te laten groeien. ‘Intussen zijn er al 30 van zulke Overkop-huizen verspreid over heel Vlaanderen en Brussel’, vertelt Oplinus met enige trots. De hoop wordt gekoesterd dat er in de toekomst nog meer OverKop-huizen zullen opgericht worden in Vlaanderen en Brussel om zo de mentale gezondheid van jongeren te verbeteren.

Tekst: Jeroen De Pauw, eindredactie: Liam Verbinnen
Foto en infografieken: ⓒ Jeroen De Pauw