Het olie- en gasbedrijf Shell speelt al meer dan een eeuw een grote rol in de wereldwijde energievoorziening. Het houdt zo talloze huishoudens draaiende, maar critici zullen deze grote rol toch voornamelijk negatief beschrijven. Shell heeft namelijk een erg slechte reputatie wanneer het aankomt op milieukwesties en het schaden van bepaalde gemeenschappen. Onlangs leidde dit tot een rechtszaak, aangespannen door de Nederlandse organisatie Milieudefensie. Het uiteindelijke vonnis was niet waar de milieuactivisten op gehoopt hadden. In dit artikel reconstrueren we de rechtszaak, en bespreken we waarom Shell zo fel bekritiseerd is in het debat over klimaatverandering.

Rechtszaak laat wrange gevoelens na

Om de situatie van vandaag te begrijpen keren we terug naar 2021, wanneer een Nederlandse rechter een historische uitspraak deed. Er werd beslist dat het beleid van Shell een té grote rol speelde in de klimaatverandering, en dat ze hun CO2-uitstoot tegen 2030 met 45 procent moesten terugbrengen. Shell ging echter in beroep, en vorige maand werd deze beslissing deels teruggedraaid. De becijferde doelstelling van 45 procent werd weggehaald, waardoor de beoogde doelstellingen vaag blijven. Joeri Thijs, campagneleider bij Greenpeace België, is teleurgesteld maar blijft hoopvol: “Ook in het beroepsvonnis zitten heel wat positieve elementen. Ten slotte blijft het de eerste keer dat een rechter erkent dat een bedrijf als Shell verantwoordelijk is voor milieu-inbreuken. In het verleden waren dat altijd landen.” Milieudefensie, dat de rechtszaak oorspronkelijk aanspande, kan ook nog in beroep gaan voor het Hof van Cassatie. Of dat ook zal gebeuren, is nog niet geweten. “We analyseren eerst het arrest”, aldus de organisatie.

De donkere historie van Shell

Shell heeft niet zomaar een slechte reputatie wanneer het aankomt op milieubeleid. Een voorbeeld is hun olieontginning in Nigeria, waarbij ze al de oorzaak waren van talloze olielekken. Dit is niet enkel een drama voor de biodiversiteit, maar ook voor de Nigerianen die hun vruchtbare landbouwgrond zien verdwijnen. De oliegigant probeert ondertussen hun handen te wassen in onschuld, door hun Nigeriaanse vestigingen te verkopen. Terwijl wast de lokale bevolking hun handen nog steeds in olie.

Bedrijven als Shell investeren ook al decennia in desinformatie. Enerzijds stellen ze zichzelf voor als een ‘groen’ bedrijf, terwijl hun investeringen in groene energie maar twee of drie procent opmaken van hun volledige budget. Anderzijds, en mogelijks nog schadelijker, wakkeren ze complottheorieën over de klimaatopwarming aan. Joeri Thijs kadert dit: “Ze hebben gezorgd voor een enorme vertraging in actie tegen klimaatopwarming. Zo is bijvoorbeeld het concept van een persoonlijke ecologische voetafdruk gecreëerd door de marketingafdeling van British Petroleum (een concurrent van Shell). Dit vestigde de aandacht voornamelijk op het individuele gedrag van personen, en weg van hun eigen verantwoordelijkheid in uitstoot en vervuiling.”

Het betwiste nut van rechtszaken

Om Shell te doen luisteren zullen juridische stappen niet volstaan. Ze zijn zeker nuttig, want het lijkt de enige manier om impact te hebben op internationale schaal. Dat geldt voor de rechtszaak die nu tegen Shell loopt, maar ook voor een rechtszaak tegen Total Energies die werd aangespannen door Greenpeace. Maar ook op marketing kan men best volop blijven inzetten. De informatie dat Shell zelf verspreid kan zo gecounterd worden, en mensen aan het denken zetten over hun energiegebruik. Zo zegt Thijs dat het al kan helpen om naar kleinschaligere olie- en gasleveranciers over te stappen, die vaak milieubewuster te werk gaan. Een Belgisch voorbeeld is Ecopower.

Tot dan houden we de verdere ontwikkelingen in de Nederlandse rechtszaak tegen Shell best nauw in het oog. Hetzelfde geldt voor de gelijkaardige rechtszaken tegen andere oliegiganten die er ongetwijfeld zitten aan te komen. Ze zijn namelijk van historisch belang voor onze hele planeet. Het is pas wanneer mensen stoppen met wegkijken, dat we onze eigen toekomst in handen hebben en deze bedrijven in de hand kunnen houden.

Tekst: Jasper Hendrickx

Foto: Milieudefensie (via Flickr)