De Belgische woningmarkt staat al jaren onder druk. Voor nieuwkomers, vluchtelingen en kansarme gezinnen lijkt het vinden van een geschikte woning vaak een onmogelijke opgave. Een groeiend tekort aan sociale woningen en een strikte particuliere huurmarkt zorgen ervoor dat deze groepen afhankelijk worden van hun eigen netwerken. De rol van diaspora-gemeenschappen in het ondersteunen van elkaar wordt hierbij steeds belangrijker. Dit artikel belicht hoe verschillende gemeenschappen en initiatieven bijdragen aan het overbruggen van de huisvestingscrisis in België.

Oekraïense Diaspora

“Ik wilde een plek vinden waar ik mijn leven in België kon beginnen en een toekomst kon opbouwen voor mijn kind,” vertelt Krystyna Svatenko, een Oekraïense nieuwkomer. Dankzij een Oekraïense man, een collega uit haar Nederlandse les, vond ze uiteindelijk haar nieuwe thuis. “Hij belde me op en zei dat hij een appartement wilde verhuren. Hij heeft me enorm geholpen, en via hem kon ik eindelijk een eigen plek vinden.”

Krystyna’s verhaal illustreert hoe belangrijk netwerken kunnen zijn voor nieuwkomers in België. “Er zijn ook Facebook-groepen waar Oekraïense mensen informatie delen over huizen en andere zaken. Dat maakt het leven hier een stuk makkelijker,” legt ze uit.

De rol van gemeenschap in de zoektocht naar een thuis

Shamsia Ahmadi, een trajectbegeleider en lesgever maatschappelijke oriëntatie bij Amal (Het Agentschap Integratie en Inburgering Gent), benadrukt hoe belangrijk de steun van de Afghaanse gemeenschap is bij het vinden van huisvesting. “Het netwerk helpt echt wel nieuwkomers. Voor een groot percentage van hen is dat de enige oplossing,” vertelt ze. “Als een Afghaanse familie in een appartement woont en een andere familie een huis zoekt, wordt het eigenlijk makkelijker.”
Krystyna Svatenko en haar familie in het nieuwe huis waar ze hun leven kunnen beginnen.

Zelf vond Shamsia haar woning via een Turkse verhuurder. Ze beschrijft hoe nieuwkomers vaak afhankelijk zijn van buitenlandse verhuurders die hun situatie begrijpen. “Mijn huis in Gent werd verhuurd door een Turkse man. Hij begreep wat het betekent om opnieuw te moeten beginnen.”

Toch is het probleem structureel. Shamsia wijst erop dat organisaties zoals Amal vaak slechts doorverwijzen naar andere instanties, waar de hulp ook beperkt is. Bovendien maakt het ontbreken van een vast inkomen het moeilijk om toegang te krijgen tot de particuliere huurmarkt. Ze vertelt: “Nieuwkomers moeten nog werk zoeken, en dat maakt het voor Vlaamse verhuurders soms niet evident om hen een woning te geven.”

Een structureel tekort aan sociale woningen

Jamilia Channouf van het International Comité schetst een breder beeld van de huisvestingscrisis. Ze legt uit dat de woningnood niet alleen nieuwkomers treft, maar ook middenklassegezinnen, oudkomers, en Vlaamse kansarme gezinnen. “Er is een enorm tekort aan sociale woningen,” zegt ze. “De instroom van vluchtelingen kan simpelweg niet worden opgevangen binnen dit bestaande tekort.”

Daardoor zijn veel mensen aangewezen op de particuliere huurmarkt, waar historische vooroordelen en discriminatie nog steeds een rol spelen. “Veel verhuurders staan minder snel open om hun huis te verhuren aan vluchtelingen of mensen uit een lagere sociaal-economische klasse,” aldus Jamilia. Dit dwingt mensen om creatieve oplossingen te zoeken, zoals samenhokken, ondanks dat dit vaak gevolgen heeft voor hun sociale steun.

Diaspora als steunpilaar

De kracht van diaspora-gemeenschappen wordt steeds duidelijker. Ze spelen een cruciale rol in het bieden van steun aan nieuwkomers, zowel op formele als informele manieren.

Informeel zoeken mensen elkaar op via religieuze instellingen zoals moskeeën of kerken, maar ook in winkels en buurten waar specifieke gemeenschappen samenkomen. Jamilia legt uit: “De diaspora vindt elkaar bij de bakker, op de markt, of in hun kerk of moskee. Dit informele netwerk biedt een basis waarop mensen verder kunnen bouwen.” Formele ondersteuning komt in de vorm van zelforganisaties.

“Vaak zien we dat mensen binnen de gemeenschap wekelijks samenkomen,” zegt Jamilia. “Hier ontstaan initiatieven waarbij ervaren leden van de diaspora nieuwkomers begeleiden in het navigeren van het complexe Vlaamse huisvestingssysteem. Zij brengen hen in contact met sociale werkers of verhuurders die bereid zijn samen te werken.”

Facebook-groepen zijn ook een belangrijke tool geworden voor gemeenschappen om elkaar te helpen. Shamsia vertelt: “We hebben zeker Facebook-groepen waar mensen uit Afghanistan die in België wonen vragen of informatie delen, vooral over huizen.” Deze online platforms maken het mogelijk om op een efficiënte manier hulpbronnen te delen.

Discriminatie en uitdagingen op de huurmarkt

Ondanks deze inspanningen blijft de huurmarkt een grote uitdaging voor nieuwkomers. Shamsia geeft aan dat ze bewust zoekt naar verhuurders met islamitische namen of buitenlandse achtergronden op websites, omdat zij vaak meer begrip hebben voor de situatie.

Toch wijst ze erop dat het grootste probleem ligt bij mensen met een leefloon, gezinnen zonder vaste contracten, en grote families. “Voor hen is een woning vinden een echte uitdaging,” zegt ze. Dit leidt soms tot uitbuiting door malafide verhuurders.

Jamilia waarschuwt: “Als mensen geen kansen krijgen of als zaken niet duidelijk verlopen, krijg je een parallelle economie waarin uitbuiting, huisjesmelkerij, en andere problemen aan de oppervlakte komen.”

Beleidsaanpassingen en hoopvolle initiatieven

Er zijn oplossingen mogelijk, maar dit vereist een flexibeler beleid. Jamilia benadrukt het belang van creatieve woonoplossingen, zoals tiny houses of containerwoningen. “Kijk naar de Oekraïense crisis,” zegt ze. “Toen zijn er snel noodoplossingen gefaciliteerd, zoals containers. Veel mensen vragen zich af waarom dat niet voor alle vluchtelingen wordt gedaan.”
Daarnaast wijst ze op het potentieel van leegstaande huizen in Vlaanderen.

“Door de vergrijzing wonen veel mensen in huizen met meerdere leegstaande kamers. Als deze op de markt komen, zou dat een deel van het probleem kunnen oplossen.”
Toch zijn deze oplossingen niet genoeg om de structurele wooncrisis aan te pakken. Er is een fundamentele visie nodig die rekening houdt met de diverse noden van de samenleving.

Zowel Shamsia als Jamilia benadrukken dat integratie begint met een veilige plek om te wonen. “Een huis vinden is de basis van alles,” zegt Shamsia. “Zonder een thuis kan niemand echt een nieuw leven beginnen.”

Samen bouwen aan een betere toekomst

De Belgische huisvestingscrisis is complex en veelzijdig, maar de verhalen van Shamsia en Jamilia laten zien dat diaspora-gemeenschappen een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van nieuwkomers. Door informele netwerken, sociale media, en formele organisaties zorgen zij ervoor dat mensen een begin kunnen maken aan hun integratieproces.

Hoewel er dringend beleidsaanpassingen nodig zijn om deze groepen structureel te ondersteunen, biedt de solidariteit binnen diaspora-gemeenschappen een hoopvol perspectief. Zoals Jamilia treffend verwoordt: “Diaspora, waar ze ook zijn, zullen elkaar altijd opzoeken en ondersteunen.”

Tekst: Fayrouz Abougarad
Photo: © Fayrouz Abougarad