In VZ De Schakel in Mechelen kwamen op 15 februari poëzieliefhebbers samen voor een Oekraïense gedichtenavond genaamd ‘elk gedicht is een daad van verzet’.  De gedichten en Nederlandse vertalingen zorgden duidelijk voor veel ontroering en unieke verhalen. De avond werd georganiseerd door Akim a.j. Willems (51), samen met twaalf Oekraïense dichters die het beste van zichzelf gaven.

Willems (51) brengt de dichters samen voor een avond die deel uitmaakt van het literaire festival ‘Maandrang’. Op verschillende locaties in Mechelen zijn er dan gedurende een week verschillende voorstellingen en workshops, om mensen in contact te brengen met poëzie. Voor aanvang vertelt Willems dat hij wil dat mensen bewust luisteren. “Ik heb liever 30 mensen die bewust komen of uit solidariteit, dan 100 mensen die toevallig even binnenspringen en met een half oor luisteren.”

Poëzie brengt mensen samen

Naast veel Oekraïners zijn er ook Vlamingen aanwezig, iets wat voor Willems heel belangrijk is. “Je kan als Belg, in een land waar democratie en vrede heerst, weinig doen aan oorlogen in de wereld. Je kan geld storten of een vrachtwagen vol spullen naar de grens brengen, maar daar houdt het op. Wat je wel kan doen is mensen samenbrengen, bijvoorbeeld door poëzie. Het is een manier om die mensen te betrekken bij onze maatschappij en ze kennis te laten maken met Belgen en omgekeerd.”

Ook Heidi Spillebeen (48) hoort hoe de twee talen en culturen één worden. “Ik vind het zo fijn om hier aanwezig te zijn. Ik heb het gevoel alsof ik hen en hun cultuur nu beter begrijp en ik ben dankbaar dat ze dat wilden delen met ons. Toen ik het speelgoed van een klein jongetje opraapte, zei hij ‘dank u’, terwijl hij nog niet lang in ons land is. Dat maakte mij emotioneel. Zij doen moeite om zich aan te passen aan onze cultuur, dus het minste wat wij kunnen doen is luisteren naar die van hen.”

Deze samenvloeiing van twee culturen is ook opvallend tijdens de opvoering. Een Oekraïense vrouw en een Vlaamse man laten zien hoe muziek grenzen overstijgt en culturen laat samensmelten tot iets magisch. Terwijl ze haar liedjes zingt, waagt zij zich aan het Nederlands en hij zingt een paar pogingen tot Oekraïens. Het verbindt niet alleen de talen met elkaar, maar ook de harten van iedereen in het publiek.

Schoonheid van Oekraïense poëzie

“Waarom ik deze avond organiseer? Ik heb sinds de oorlog de Oekraïense poëzie ontdekt en daar zitten geniale dingen tussen die wij hier nooit te horen zouden krijgen. Niemand vindt het raar om Angelsaksische dichters te lezen, terwijl er vlakbij huis soms nog betere dichters zijn die gehoord mogen worden”, vertelt Willems.

“Oekraïners houden van gedichten die rijmen, omdat ze vroeger op school gedichten uit het hoofd moesten leren en dat gaat makkelijker zo. Dat ze dicht bij de originele vorm van poëzie blijven, is hoe ze zich onderscheiden van onze moderne poëzie”, sluit Willems af.

Gedichten als overleving van oorlog

Voor veel Oekraïners blijkt poëzie een belangrijke manier om dicht bij hun cultuur te staan. Lucy Stadnykova (37) kwam in juni 2022 aan in België en begon toen te schrijven. “Met poëzie laat je je ziel spreken. Je kan je boodschap in een paar minuten overbrengen naar anderen, ook zonder de taal te begrijpen voel je de emotie.” Tijdens een gedicht van Tetiana Zharyk kan je de vallende sneeuw van buiten horen. Haar gedicht over de oorlog laat alle ogen met tranen vullen. Als achteraf blijkt dat ze nog geen jaar geleden haar oudste zoon verloor, krijgt het kijken naar haar spelend zoontje in de zaal een extra lading emotie.

Stadnykova sluit de avond af met haar indringende gedicht Evacuatie, waarin ze de pijnlijke keuze beschrijft om haar man achter te laten in de oorlog, om hun kinderen in veiligheid te stellen. Haar woorden, gericht naar haar man, herinnerden iedereen aan de harde realiteit van de oorlog: “Blijf veilig en zorg voor mama.”