Van 16 tot 18 mei werd Diest het epicentrum van capoeira in België. Voor het 28ste Iê Berimbau Capoeira Festival van de groep Mundo Capoeira, verzamelden er zich honderden capoeirista’s van binnen- en buitenland. Ze kwamen er samen voor workshops, optredens en om een nieuw koord te ontvangen. Centraal in het feestgewoel: Mestre Dendê, de oprichter van de capoeiragroep en een internationaal zeer gerespecteerde capoeirameester.

Ik zie de sportzaal opklaren wanneer Mestre Dendê verschijnt. Goedgeluimd als hij is begroet hij de trainers, de jonge capoeirista’s en de ouders die voor zoon- of dochterlief komen supporteren bij het toonmoment. Want ja, hij staat zelf ook graag in de spotlights. Hij grijpt naar de berimbau, het capoeira-instrument dat eruit ziet als een boog. Een houten gebogen stok bespannen met één ijzeren snaar, met onderaan een uitgeholde vrucht die als klakkast fungeert. Hij bespeelt het met een stokje en een steen waarmee hij verschillende klanken creëert. Wanneer Dendê de eerste tonen laat klinken, die hij aanvult met gezang, weten de jonge capoeirista’s dat het menens is, ze staan klaar om hun leermeester te tonen wat ze kunnen.

Mestre Dendê is in zijn stad, en over de hele (capoeira)wereld, gekend. Zijn leerlingen kijken naar hem op en zelfs een doodnormale taxichauffeur uit Salvador Brazilië weet wie hij is. Hij wordt gerespecteerd, overal waar hij komt.

Van Antonio naar Mestre Dendê

Op tien juni 1964 wordt een jongetje geboren in Vera Cruz, een gemeente nabij de grote stad Salvador, in de provincie Bahia. Bahia is het epicentrum van de Braziliaanse vechtsport capoeira. Zijn naam is Antonio Raimundo Nunes, maar vandaag kent niemand zijn echte naam nog. Hij staat in de capoeirawereld internationaal bekend als Mestre Dendê.

Geboren in een arm gezin moet de jonge Antonio al vroeg strijden om te overleven. Op tienjarige leeftijd komt hij op de straten van Salvador voor het eerst in contact met de gevechtsport capoeira. Capoeira is een mix van aanvals- en verdedigingsbewegingen die gecombineerd worden met acrobatie en muziek. Ontstaan bij de Afrikaanse slaven die op de Braziliaanse plantages moesten werken, is dit na voetbal de grootste internationale sport van Brazilië.

Op de pleinen in de stad kijkt Antonio ademloos toe naar ervaren capoeirista’s die zo sierlijk hun bewegingen toepassen, die zo goed capoeira-instrumenten bespelen en zo mooi kunnen zingen. Wat voor hem begint als een sierlijk schouwspel leert hij zelf te beheersen. Want door te kijken leer je en zo begint Antonio mee te doen met de ervaren capoeirista’s.

Hij gaat op zoek naar een trainer, die vindt hij in de persoon van Mestre Braulino. Wat begint bij twee keer per week trainen, wordt een obsessie, waarna Antonio elke dag in Braulino’s sporthal te vinden is. Braulino is onder de indruk van Antonio’s toewijding aan de sport en doopt hem tot Dendê, naar de palmolie die in de Braziliaanse keuken onmisbaar is. Omdat capoeira vroeger illegaal beoefend werd, werden schuilnamen gebruikt. Naar deze traditie krijgt Antonio dus de schuilnaam Dendê. Dit blijkt uit de blog van de Russische federatie van de groep Mundo Capoeira.

Internationale capoeirareis

In de jaren 80 verhuist Dendê naar São Paulo en beslist hij zijn eigen pad te gaan in de capoeirawereld. Hij begint zelf kinderen les te geven en neemt deel aan verschillende capoeira-evenementen. In 1990 richt hij zijn eerste eigen capoeiraschool op, Porto de Minas, in Belo Horizonte. Dit is het begin van een internationale reis die hem van Brazilië naar de VS en uiteindelijk tot in Europa brengt.

‘Rond 1990 las ik een boek over de leermeester Mestre Bimba. Hij reisde vroeger van Salvador naar de regio Goiás om capoeira te verspreiden. Zo’n 1500 kilometer ver. Hierdoor kreeg ik hetzelfde idee. Ik wilde capoeira zo ver mogelijk brengen, naar overal waar ik kan’, vertelt Mestre Dendê.

In de VS ontmoet hij tal van grote leermeesters die, net als hij, uit Bahia komen. In een mum van tijd leert hij er enorm veel bij. Hij reist verder naar tal van andere landen tot hij strandt in Europa, waar hij de internationale capoeiragroep Mundo Capoeira opricht. Samen met andere leermeesters breidt hij de club uit met vestigingen in onder andere België, Rusland, Brazilië, Turkije en zelfs de VS. Zo blijkt uit de blog van Grupo Internacional Mundo Capoeira uit België. Zelf kiest Dendê ervoor om zich in België te nestelen, waar hij ook een gezin sticht.

Voor Mestre Dendê is capoeira meer dan een sport. Het is zijn levensfilosofie en zijn missie, verklaart hij. Het is een manier om mensen samen te brengen en zelfvertrouwen te geven. Dendê blijft zijn grote hart tonen voor zijn roots in Salvador. In Boca do Rio, een buitenwijk van Salvador, heeft Dendê sinds 2003 een sociaal project lopen. Samen met lokale organisaties probeert hij kansarme kinderen zowel een sportieve als een emotionele uitlaatklep te bieden. Hij wil hen een alternatief bieden voor ‘de straat’, in de vorm van capoeira. Hij probeert hen de kansen te geven, zoals hij die zelf kreeg om op het goede pad te komen en hen een toekomstperspectief te geven. ‘Veel mensen hebben mij geholpen toen ik jong was. Ik voel dat ik iets moet teruggeven, vandaar dit sociale project’, verklaart Dendê.

Featured image: © Siebe Nijs