Huisje, tuintje, trouwen: of eerst twee keer nadenken? Samenwonen is een stap die je niet moet overhaasten. Welke samenlevingsvorm ga je kiezen en wat past het beste bij jouw situatie? Bart Chiau, professor UGent en consultant in de financiële sector, legt de voor- en nadelen van de verschillende samenlevingsvormen op tafel. 

Welke samenlevingsvormen bestaan er? 

‘In België heb je de keuze tussen drie samenlevingsvormen: gehuwd, wettelijk samenwonend en feitelijk samenwonend. Het huwelijk is de meest complexe vorm om in te stappen. En door de echtscheidingsprocedure ook de moeilijkste. Wettelijk of feitelijk samenwonen is eenvoudig. Bij het wettelijk stelsel moet je enkel een verklaring afleggen bij de burgerlijke stand van je woonplaats. Bij feitelijk samenwonen volstaat het om een gezamenlijke domicilie te hebben.’

‘Het grootste verschil tussen deze drie vormen is het wettelijk erfrecht. Als je trouwt, heeft de huwelijkspartner een uitgebreid wettelijk erfrecht. De huwelijkspartner is een gewaarborgd erfgenaam, dit wil zeggen dat je een minimum erfrecht hebt dat je niet kan afnemen.’

‘Wettelijk samenwonen heeft een beperkt erfrecht. Indien er iets gebeurt met een van de partners heb je recht op de inboedel en heb je het recht om gebruik te maken van de gezinswoning. Daarnaast is de wettelijk samenwonende partner geen reservataire erfgenaam. Dit wil zeggen dat je de erfenis niet zomaar kan opeisen, het wettelijk erfrecht kan je ontnomen worden door een ontervend testament te maken. Bij feitelijk samenwonen erf je niets van elkaar.’

De populairste vorm? 

‘Onderzoek heeft uitgewezen dat feitelijk samenwonenden met veel meer zijn dan de wettelijk samenwonenden en gehuwden. Feitelijk samenwonen met iemand is het makkelijkste. Dit kan met meer dan twee personen en met ongeacht wie. Het nadeel is dat het niet geregistreerd staat in het Burgerlijk Wetboek. Je hebt geen rechten en plichten. Het voordeel is dat het makkelijk en goedkoop is. Via samenlevingscontracten kan je de praktische zaken regelen.’ 

‘Het aantal huwelijken loopt ongeveer gelijk met het aantal wettelijk samenwonenden. Hoe dit komt? Trouwen kan je enkel met je partner. Wettelijk samenwonen is ruimer. Er zijn enkele voorwaarden waaraan je je moet houden. Zo mag je maar met twee zijn, mag je niet getrouwd zijn of wettelijk samenwonen met iemand anders. Je kan wettelijk samenwonen met je broer of een vriend. Er is geen verwantschap vereist. Deze vorm is heel makkelijk. Je legt een verklaring van wettelijke samenwoning af en creëert een beperkt erfrecht. Je stapt er makkelijk in, je stapt er makkelijk uit. Je kan het samen of apart stopzetten zonder echtscheidingsprocedure. Je kan een samenlevingscontract opstellen maar dit is niet verplicht.’

‘Voor een jong koppel dat pas samen is, is het zeker niet aan te raden om onmiddellijk te gaan huwen.’

‘Daarnaast heb je nieuwe woonvormen zoals cohousing, zorgwonen, leefgemeenschap en nog enkele anderen. Deze vormen horen bij feitelijk samenwonen want je zit allemaal op dezelfde domicilie. Hierbij heb je soms praktische problemen omdat de regering achterop loopt. Je zou hierbij alle praktische zaken in een samenlevingscontract kunnen regelen.’

Hoe zit het met de pas afgestudeerden? 

‘Bij jonge koppels zie je vaak een evolutie. Het koppel woont eerst feitelijk samen. Nadien leggen ze een verklaring af van wettelijke samenwoning. Als alles goed gaat wordt er in een latere fase getrouwd. Er zijn ongeveer 23.000 echtscheidingen per jaar. Voor een jong koppel dat pas samen is, is het zeker niet aan te raden om onmiddellijk te gaan huwen.’ 

‘Ik raad jonge koppels aan om meteen alles op papier te zetten in een samenlevingscontract. Daarin vermeld je wat van wie is. Als er dan iets gebeurt, loop je minder kan op discussie.’ 

Enkele tips? 

1. ‘Neem geen overhaaste beslissingen. 
2. Als je feitelijk samenwoont kan je nog steeds veranderen naar wettelijk samenwonend of trouwen. 
3. Maak duidelijke afspraken in een samenlevingscontract om discussies te vermijden.’ 

Lees ook: De strijd na je studie: ‘Duizenden mails, motivatiebrieven en sollicitaties’

Tekst en foto: © Chloë De Greef

Verlaat je het nest? Ciao hotel mama biedt jou een houvast. Van werk zoeken tot kleine klusjes in huis. In deze rubriek lees je artikels die jou klaarstomen om op eigen benen te staan. Ciao hotel mama to the rescue!