Na zes jaar wachten loopt de sequel van Frozen sinds kort ook bij ons in de filmzalen. En met succes. Frozen 2 zorgde met haar release voor het beste openingsweekendcijfer ooit voor een animatiefilm. Niet echt onverwacht aangezien de eerste Frozen nog steeds de best scorende animatiefilm ooit gemaakt is. Maar wat maakt deze films zo uniek? Anna en Elza laten hun geluk niet afhangen van mannen. ‘Maar toch heeft Frozen alles weg van een nostalgische prinsessenfilm: magie, grote jurken, lang golvend haar, het is er allemaal’, geeft VUB-professor Kevin Smets aan.

Volgens Smets, professor van onder andere Visuele Cultuur en Filmstudies aan de VUB, liggen er een aantal verklaringen aan de basis voor het commercieel succes van de Frozenfilms. De beeldvorming van de vrouw in deze films is misschien wel de frappantste. ‘Ik maak daarbij onderscheid tussen het narratief en het esthetisch niveau.’ Maar er blijkt toch nog werk aan de winkel.

Narratief niveau

‘Wat opmerkelijk is aan een verhaal als Frozen, is dat vrouwen de actieve rollen krijgen’, zegt Smets. ‘Ze claimen plaatsen die vroeger voor mannen bedoeld waren.’ Het is een film met twee vrouwelijke hoofdpersonages die elkaar steunen en niet in conflict liggen. ‘Het verhaal van prinses Elza en Anna heeft een vleug emancipatie.’ Disney gaf in dit verhaal de vrouw bovennatuurlijke krachten. ‘De sleutel van het narratief ligt in de handen van vrouwen. Dat maakt het verhaal bijzonder’, antwoordt Smets. Anna en Elza laten hun geluk niet afhangen van mannen. ‘Maar toch heeft Frozen alles weg van een nostalgische prinsessenfilm: magie, grote jurken, lang golvend haar, het is er allemaal’, geeft Smets aan. ‘Ik denk dat er in de slinger naar de actieve narratieve rollen wel een soort verworvenheid zit. Makers zullen sneller op de vingers getikt worden als vrouwen het verhaal enkel ondergaan’, zegt Smets.

Esthetisch niveau

‘Een bedrijf als Disney denkt veel verder dan de film. Ze verkopen games, kostuums, poppen, en nog veel meer’, zegt hij. ‘Een zekere diversificatie werkt daarin. Dit jaar kan je de blonde pop kopen, vorig jaar de roodharige en volgend jaar de zwartharige. Dat is de commodificatie van diversiteit.’ Smets geeft aan dat er de afgelopen jaren een aantal Disneyfilms gemaakt werden, die op esthetisch niveau een vooruitgang boekten doordat ze niet naar de conventionele uiterlijke kenmerken grepen. ‘Denk maar aan een film als Brave of Vaiana’, geeft Smets aan.

‘Toch lijkt die diversiteit weer weg te ebben’, merkt Smets op. ‘Als je naar Frozen en Frozen 2 kijkt, dan wordt er opnieuw gegrepen naar de klassieke schoonheidsidealen van blond haar, blauwe ogen en een fijne taille. Ik wil andere dingen zien die uit de comfortzone liggen’, antwoordt Smets. ‘Vrouwen met kort haar of een prinses met één been die op een andere verliefd wordt.’ Er is dus nog werk aan de winkel. Volgens Smets wringt er heel wat met de oppervlakkige diversiteit en emancipatie. ‘Het sust het grote publiek in slaap door te zeggen van: “Er zijn nu toch goede prinsessen”.’ ‘Maar wat we niet zien is dat erachter nog altijd dezelfde mechanismen in de industrie blijven werken. Wat mij interesseert is: wie maakt deze films? Wie zit er aan de teken- en ontwerptafels? Is dat divers?’ Ook geeft Smets aan dat ‘de media-industrie zich pijnlijk duidelijk begint te realiseren hoe blank en mannelijk de redacties en productieteams zijn.’

Kruising tussen het narratieve en het esthetische niveau

 ‘Dan is er nog een niveau dat het narratieve en esthetische doorkruist’, zegt Smets. Volgens hem is dat alles wat te maken heeft met binariteit en genderidentiteit.  ‘De discussies blijven erg hangen in het klassieke binair denken over óf man óf vrouw. De wereld van de man en die van de vrouw blijft er een gescheiden wereld.’

‘Ik denk dat het grote gevecht zich nog gaat afspelen op het vlak van schoonheidsidealen, sleutelrollen en sleutelposities.’ Maar Smets ziet de toekomst wel optimistisch in. ‘Door te investeren in de diversifiëring van opleidingen, kunnen we jongeren stimuleren om zich in te schrijven in filmscholen. Ik hoop dat we daar verandering blijven zien. Ik ben blij dat jonge mensen in deze moeilijke samenleving willen meewerken aan verandering.’

Tekst: Phaedra Schraepen, foto: ©Youtube