‘Porno, pulp & literatuur’, zo heet de expo die vanaf 6 december loopt in de Nottebohmzaal van de Antwerpse Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. De bibliotheek legt in deze tentoonstelling een lang verzwegen deel van de Vlaamse literatuur- en cultuurgeschiedenis bloot. Van pornoblaadjes en pulpliteratuur als Soethoudts Anusje van Alles (1970) tot Hugo Claus’ erotische gedichtenbundel Dag, jij (1971) en Louis Paul Boons Mieke Maaike’s obscene jeugd (1972). Porno is iets van alle tijden, maar wat zegt ze over de tijdsgeest waarin ze verschijnt?
De trappenhal van de bibliotheek is voor de gelegenheid in schemerig roos licht gehuld. De ogen van de borstbeelden in de Nottebohmzaal zijn afgedekt met een zwarte blinddoek. Die kleine details scheppen meteen de verboden, spannende sfeer, waarin porno zich al jaar en dag bevindt. De pikante blaadjes en opwindende romans zijn niet voor iedereens ogen bestemd. Op 6 december opent de unieke tentoonstelling voor het publiek. ‘Die datum is niet toevallig gekozen’, legt co-curator Dirk Van Duyse uit. ‘De expo opent de deuren op Sinterklaas, een knipoog naar stoute kinderen die de roe krijgen, en loopt tot en met 14 februari, niet zomaar Valentijn. Die data weerspiegelen het stoute en het speelse, de twee insteken van deze tentoonstelling.’

Porno als erfgoed
Porno, pulp & literatuur is geïnspireerd op Porno op papier, een expo die in 2018 in Museum Meermanno in Den Haag liep. In Nederland hadden ze al door dat pornografie een waardevol tijdsdocument is. Van Duyse legt uit waarom: ‘Net als stripverhalen of jeugdboeken leken pornoblaadjes en -romans aanvankelijk het bewaren niet waard, maar blijken ze nu net heel boeiend cultureel erfgoed. Ze bevestigen culturele clichés en leren ons wat in een bepaalde tijd aanstootgevend is.’

Van Duyse verzamelde de voorbije jaren het materiaal dat in de collectie werd opgenomen en bundelde voor deze tentoonstelling zijn krachten met doctoraatstudente Karen Van Hove. In de begeleidende werkgroep zetelden ook auteur Ellen Van Pelt, uitgever Walter Soethoudt, zaakvoerder van De Slegte Antwerpen Kris Landuyt en Erik Martens. Die laatste nam het filmluik in de expo voor zijn rekening. De focus ligt in de tentoonstelling op het pornografisch materiaal uit de jaren vijftig en zeventig, maar kadert binnen een groter geheel. De Erfgoedbibliotheek zou de erfgoedbibliotheek niet zijn, moest de expo geen enkele oude druk tentoonstellen. De liefhebbers van eerder ‘wetenschappelijke’ porno vinden ergens aan het einde van de tentoonstelling ook Goedele Liekens’ Haar penisboek (2006).

Vlaamse Filmpjes van Averbode
De co-curator deed ook zelf een verrassende ontdekking tijdens het samenstellen van de collectie. Tot zijn grote verbazing is de oorsprong van sommige Vlaamse Filmpjes heel wat minder kuis dan de katholieke uitgeverij van Averbode die ze uitgaf. ‘Tijdens het samenstellen van de collectie bracht iemand ons in contact met Frank Van Dijck, de schrijver van die jeugdverhalen. Die bleek onder heel wat schuilnamen tal van pornoboekjes te hebben geschreven, waarvan hij een aantal opgekuiste versies verkocht aan de abdij. De titels en schuilnamen paste hij niet aan om de paterkens van Averbode eens goed liggen te hebben. Pas na twaalf Vlaamse Filmpjes kwam de abdij erachter, waarop ze de samenwerking meteen stopzette.’

 
Frank Van Dijcks pulpliteratuur gaf aanleiding tot de gekuiste vorm van sommige Vlaamse Filmpjes, de jeugdboeken die de uitgeverij van Averbode uitgaf. © Collectie Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience cat.nr. 839208, cat.nr. 660030

Meer dan alleen boeken
Wie binnenkort naar de Erfgoedbibliotheek trekt om te studeren, kan zichzelf voor 3 euro op een spannende pauze trakteren. De kans bestaat dan wel dat er van studeren niet veel meer in huis komt. Je loopt al snel anderhalf uur door de expo. Wie liever ’s avonds pauzeert, kan in Mechelen en Antwerpen naar de bioscoop gaan. De Cinema Antwerpen en Het Filmhuis Mechelen werkten voor Porno, pulp & literatuur een speciaal filmaanbod uit. Meer informatie over de gegidste rondleidingen, het filmaanbod en alle andere randactiviteiten vind je op de website van de bibliotheek.

Tekst: Margaux Vandecasteele, foto’s: © Collectie Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience cat. nr. 805565, cat.nr. 806925, cat.nr. 806619, cat.nr. 839208, cat.nr. 660030