De leesvaardigheid van onze jongeren is sterk gedaald. Dat blijkt uit onderzoek van Programme for International Student Assessment (PISA). Ze bekeken ook of jongeren een negatieve of positieve houding hebben tegenover lezen. Die houding blijkt eerder negatief te zijn. ‘Wanneer ik vrije tijd heb, zal ik eerder naar mijn gsm grijpen dan naar een boek’, zegt Ferre (17).

Ferre (17) leest helemaal niet graag. ‘Ik lees niet. Vroeger wel en soms lees ik nog strips. Boeken interesseren mij niet. Er zijn nu eenmaal ook films en die spreken mij meer aan’, vertelt hij. Ook Alana (21) leest niet meer sinds ze aan de hogeschool studeert. ‘Ik heb persoonlijk gewoon niet zoveel tijd meer, de hogeschool is redelijk druk. Als ik toch tijd maak spendeer ik die tijd liever aan de televisie of aan weggaan met vriendinnen. Ik kan samen met mijn familie televisiekijken. Als ik een boek zou lezen moet ik mij helemaal afzonderen om mij te concentreren en dat doe ik niet graag’, zegt ze.

‘Veel kinderen spenderen hun tijd op Instagram en TikTok. Toen wij jonger waren bestond dat allemaal niet’

Technologie

Alana snapt ook waarom lezen minder populair wordt. ‘Ik vind het niet verrassend dat jongeren steeds minder lezen. Er zijn nu veel meer alternatieven om je mee bezig te houden tegenover vroeger. Veel kinderen spenderen hun tijd op Instagram en TikTok. Toen wij jonger waren bestond dat allemaal niet. Dan ga je al sneller een boek lezen’, vertelt ze.

De Nederlandse organisatie Leesmonitor benadrukt dit ook. Het gaat hier om de tijdsvervanging-hypothese. Wanneer er een nieuwe activiteit in ons leven ontstaat, gaan we daar meer tijd aan besteden dan aan onze oude activiteiten. Dit gebeurde ook toen de televisie gepopulariseerd werd. Nu gebeurt het opnieuw met nieuwere technologieën zoals de gsm.

Volgens Tine Kuypers, medewerker van Iedereen Leest is er niet alleen sprake van een vermindering van lezen, maar ook van een verplaatsing. ‘Op het scherm wordt er eigenlijk meer dan ooit gelezen. Maar je leest online anders. Op een scherm lees je vaak vluchtiger en minder geconcentreerd. Bovendien is de taal die online gebruikt wordt vaak meer dagelijks en niet altijd foutloos. Dus het blijft belangrijk om ook het lezen van romans, non-fictie en langere verhalen te stimuleren’, aldus Kuypers.

‘De klassiekers zijn niet per definitie saai en onleesbaar’

Verplicht lezen

De meeste middelbare scholen verplichten jongeren om boeken te lezen, maar dit is niet altijd het geval. ‘In het derde middelbaar veranderde ik van ASO naar TSO. Vanaf dat moment moest ik geen enkel boek meer lezen voor school’, vertelt Ferre. Toch denkt hij dat jongeren verplichten tot lezen positief is, maar alleen indien de jongeren het boek zelf mogen kiezen. ‘Ik koos om De Grijze Jager van John Flanagan te lezen voor school. Dat vond ik een leuk boek en ik heb zelfs het tweede gekocht. Ik geef je de zon van Jandy Nelson moesten we verplicht lezen. Dat genre interesseert mij helemaal niet, ik vond het dus heel erg vermoeiend om uit te lezen.’

Alana is het daar helemaal mee eens. ‘Ik haatte dat we verplicht boeken moesten lezen, toen ik nog in het middelbaar zat. Nochtans las ik toen wel nog erg veel in mijn vrije tijd’, zegt ze. ‘Ik herinner mij wel dat we in het vijfde middelbaar zelf mochten kiezen en toen raadde mijn mama mij Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini aan. Dat vond ik een erg goed boek. Uiteindelijk was het ook veel leuker om rond dat boek iets te schrijven of andere taken te maken.’

Jongeren zien lezen steeds meer als een verplichting in plaats van een hobby. Volgens Kuypers is dit door een samenspel van verschillende factoren. ‘Het heeft waarschijnlijk deels te maken met het imago dat lezen in de huidige maatschappij heeft. Waar zijn de influencers die lezen? Of de interessante boekenprogramma’s voor jongeren? Mogelijk ligt het ook aan de manier waarop in sommige scholen rond lezen en leesplezier wordt gewerkt.’

Het idee om jongeren zelf boeken te laten kiezen is geen slecht idee, maar geen garantie op succes. ‘De kunst bestaat erin om als leerkracht de vinger aan de pols te houden en een gevarieerd, aantrekkelijk aanbod samen te stellen voor leerlingen. Daar kunnen zeker ook klassiekers bij, die zijn niet per definitie saai en onleesbaar. Geef als leerkracht ook het goede voorbeeld. Een leerkracht die enthousiast kan praten over boeken en zelf ook leest, brengt het leesvuur veel makkelijker over’, vertelt Kuypers.

Tekst en foto: Gitte Scheers