Vorige week raakte bekend dat de Duitse chemiereus Bayer wil schikken in de rechtszaken over de hele wereld rond hun onkruidverdelger Roundup. Maar wat is Roundup precies? En waarom lopen er zoveel rechtszaken tegen dit product?

Roundup is een herbicide die al het onkruid en grassen vernietigd, maar de gewassen zelf niet zou beschadigen. Het Amerikaans biotechbedrijf Monsanto bracht het in de jaren ’70 voor het eerst op de markt. Het wordt gebruikt door boeren, tuinmannen, de overheid (voor de autosnelwegen en spoorwegen autovrij te maken, nvdr.) en voor privégebruik in eigen tuin. Het is wereldwijd zelfs het meest gebruikte chemische product in de landbouw.

CONTROVERSE

Roundup ligt al jaren onder vuur. Veel mensen zeggen al lang dat glyfosaat (de actieve stof in Roundup, nvdr.) kankerverwekkend is. Dit bevestigde de Wereldgezondheidsorganisatie in 2017, alsook het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek in 2015. Al zijn er andere wetenschappelijke instituten – zoals het Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) – die zeggen dat glyfosaat helemaal niet kankerverwekkend is. Er is dus geen duidelijke lijn in deze beoordeling, aangezien er simpelweg te weinig onderzoek is gedaan naar de schade van Roundup voor de mens. Het meeste onderzoek werd trouwens verricht door de chemiereuzen zelf. Niet echt objectief dus.

Daarnaast zijn er veel wetenschappelijk onderzoeken waar geen gegevens van beschikbaar zijn. ‘Daarom stapte voormalig Europees Parlementslid Bart Staes (Groen) samen met nog drie andere collega’s naar het Europees Hof van Justitie (ECJ) om toegang te krijgen tot deze wetenschappelijke studies, data en rapporten’, aldus Lies Steurs, medewerker van huidig Europees Parlementslid Petra De Sutter. ‘Bart Staes heeft deze rechtszaak ook gewonnen. Het is een belangrijke stap voor meer transparantie over wetenschappelijk onderzoek en over hoe de EU pesticiden analyseert. Mevrouw De Sutter en de Groene fractie zullen hier actief rond blijven werken in het Europees Parlement en ervoor pleiten dat gezondheid steeds op de eerste plaats komt in plaats van industriebelangen.’

KAT IN EEN ZAK?

In juni 2018 nam de Duitse chemiereus Bayer het Amerikaanse Monsanto over voor 63 miljard dollar (zo’n 53,6 miljard euro). Maar of dat zo’n goed idee was is nu de vraag. Monsanto is namelijk allesbehalve een onbesproken blad. In maart 2017 verschenen namelijk de ‘Monsanto Papers’. Dit waren interne mails van het bedrijf waarin duidelijk bleek dat Monsanto gesjoemeld had met de studies over de schadelijkheid van glyfosaat.

Naast de ontwikkeling van Roundup maakten ze genetisch gemodificeerde landbouwgewassen. Ook dit zorgde voor veel controverse. Daarnaast maakte Bayer begin van dit jaar zelf bekend dat Monsanto zwarte lijsten had in heel Europa. Het gaat hier om lijsten vol politici, journalisten en opiniemakers die kritisch waren voor het bedrijf en zijn producten. Op de lijst stond trouwens ook één Belg: Europees Parlementslid Philippe Lamberts (Ecolo).

En dan zijn er nu de vele rechtszaken dus. In de Verenigde Staten lopen er naar schatting 43 000 rechtszaken tegen Bayer. Het gaat hier allemaal rond mensen die beweren kanker te hebben gekregen door het gebruik van Roundup. De klachten blijven oplopen sinds het grote Roundupproces, waarbij een terminaal zieke tuinman 78,5 miljoen dollar schadevergoeding kreeg. Sindsdien volgden er nog meer. In Amerika zijn deze rechtszaken nu big business, er wordt zelfs reclame voor gemaakt. Bayer heeft inmiddels een bemiddelaar aangesteld om alle onderhandelingen en schadevergoedingen in goede banen te leiden.

https://www.instagram.com/p/B7BlsaqpARh/

VERBOD OP ‘ROUNDUP’

In ons land is glyfosaat sinds de zomer van 2017 al verboden voor particulieren. Professionals – zoals landbouwers – mogen het nog wel gebruiken maar onder strenge richtlijnen. Toch kunnen particulieren nog altijd Roundup kopen, maar dan niet met glyfosaat maar met een andere actieve stof. Steurs: ‘De nieuwe actieve stof Pelargonzuur is een natuurlijk middel dus minder schadelijk voor de gezondheid. Maar organisaties als Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) wijzen er wel op dat het schadelijk is voor het milieu.’ Een echte wet over het gebruik van Roundup is er in ons land nog niet. Daarvoor wacht de federale regering eerst het oordeel af van Europa.

Voorlopig is Oostenrijk het enige land met een volledig verbod op Roundup, zowel voor particulieren als voor professionals. Ze zijn de twijfel van Europa namelijk beu en hebben voor zichzelf beslist. Zeker nadat Europa eind 2018 de toelating van het gebruik van Roundup met één jaar heeft verlengd.

Of er ooit een totaalverbod van Roundup komt in heel Europa valt af te wachten. Al zijn voor de tegenstanders de vele rechtszaken en de beslissing van het ECJ alvast een stap in de goede richting. Steurs: ‘De discussies over een Europees totaalverbod gaan binnenkort van start in het Europees Parlement. Wij zullen er alvast voor strijden om deze pesticide te verbieden in heel Europa.’

Tekst: Julie Driessen
Foto: JeepersMedia on Visualhunt / CC BY