Dit jaar staat Black Friday gepland op 27 november. Traditiegetrouw dé dag waarop kooplustigen hun winkelmandje vullen met essentiële, maar vaak ook iets minder belangrijke artikelen. De hoogmis van het shoppen valt dit jaar tijdens de Europese Week van de Afvalvermindering (21 tot 29 november). Op zich geen opvallend nieuwsfeit, maar wel een aanzet om eens kritisch na te denken over de internationale hoogmis van het shoppen en zijn impact op de kleding afvalberg.

Omwille van de coronacrisis zal de mini-soldenweek dit jaar voornamelijk online plaatsvinden. Grote online kledingplatformen zoals Zalando wrijven zich in de handen. Ze beschikken over data en algoritmes waarmee ze (potentiële) klanten zonder moeite bereiken. Voor kleinere ketens en kooptempels is dat een pak moeilijker. Zij teren normaal gezien op een persoonlijke service die door het virus wegvalt. Gevolg: meer mensen surfen naar een onlineplatform, vullen hun winkelmandje met nieuwe kleding en rekenen af. Op zich geen abnormale reflex, al schuilt er een donkere kant achter deze efficiënte commercialisering van kledij.

Onbezonnen massaconsumptie

Wat fashion en lifestyle betreft, is Zalando een Europese grootmacht. In het derde kwartaal (juli t/m september) steeg Zalando’s omzet met 29,9%, zo blijkt uit eigen cijfers. De rol die COVID-19 daarin speelt, is niet te onderschatten. Als we teruggaan naar de week van Black Friday vorig jaar, stellen we vast dat Zalando’s omzet steeg met 32% in vergelijking met diezelfde week in 2018. Het ziet er dus naar uit dat Zalando een mooie omzetgroei tegemoetgaat.

Black Friday editie 2020 zal de grootste uit de Belgische geschiedenis worden. Dat blijkt uit een studie van onderzoeksbureau Ivox. Uit het onderzoek blijkt dat 59% van de Belgen die ooit online kocht, is van plan om op 27 november zijn of haar slag te slaan, terwijl 35% aangeeft meer te zullen kopen door de coronacrisis. In de categorie populairste aankopen staat kledij mee bovenaan. Kleding kopen is een menselijke behoefte die al een tijdje geen noodzaak meer is maar eerder een soort tijdsbesteding. En daar knelt het schoentje. De massaconsumptie die zich op Black Friday voltrekt, heeft namelijk een serieuze weerslag op de globale kledingafvalberg en bij uitbreiding op het klimaat.

Slechtste leerling van Europa

Overconsumptie is ten onrechte een onderbelicht onderwerp in het klimaatdebat en het is belangrijk om hierbij stil te staan. Weinig politici durven met de hand op de tafel te slaan als het hierover gaat. Overconsumptie aan banden leggen zou immers een grote impact hebben op het bijna heilige economische groeimodel. Overheden zouden consumentengedrag kunnen beïnvloeden, al is dat een bijna onmogelijke opgave: subsidies en wetgeving kunnen niet op tegen de marktfactoren die onze consumptie bepalen in een open economie zoals we die vandaag kennen. Maar als we het klimaat willen redden, zijn drastische maatregelen nodig. Overconsumptie is een grote drijvende kracht van de klimaatverandering. Over een shophoogdag zoals Black Friday kunnen we best nog eens even nadenken.

De ecologische gevolgen van Black Friday zijn dan ook niet te onderschatten. Hoe meer we kopen, hoe slechter voor het klimaat. Het gaat niet enkel over de gebruikte grondstoffen en de chemische vervuiling tijdens het productieproces van de kleding die we kopen, maar ook de impact op de globale afvalberg van het uiteindelijke resultaat. We leven in een wegwerpmaatschappij waar kwantiteit primeert.

Belgen gooien jaarlijks gemiddeld 15 kg kleren weg. Dat blijkt uit een onderzoek van Labfresh. Hiermee kronen we ons tot Europees kampioen. Niet bepaald iets om trots op te zijn. Daarnaast is de manier waarop we met textielafval omgaan op z’n zachtst gezegd bedenkelijk. Volgens Labfresh belandt bijna 60% van de gekochte kleding op de afvalberg terwijl zo’n 25% wordt verbrand. Iets minder dan 10% heeft nog een toekomst als tweedehandsproduct en ongeveer 8% wordt gerecycleerd tot grondstoffen. Als we deze cijfers willen terugdringen en de tendens willen veranderen, moet de focus opnieuw verlegd worden naar kwaliteit en duurzaamheid.

Radicale omzwaai

 Er is zichtbaar nood aan systemische verandering binnen de mode-industrie. Nu ziet haar toekomst er niet bepaald rooskleurig uit: volgens een rapport van Barclays zal de modeconsumptie tegen 2030 met 63% stijgen door de wereldwijde bevolkingsgroei en bijhorende groei van de middenklasse. Meer consumptie betekent nog steeds meer textielafval, wat we tot elke prijs vermeden moeten vermijden. Hoe kunnen we ondanks deze onheilspellende voorspelling er toch voor zorgen dat de textielafvalberg de komende jaren verkleint?

De meest voor de hand liggende optie is tegelijkertijd misschien ook de moeilijkste: consuminderen. Dat we minder moeten kopen, daar zijn we het ondertussen hopelijk toch over eens. Maar er is meer. Een van de mogelijke duurzame manieren om de textielafvalberg te verkleinen, situeert zich in het begin van het productieproces bij het design. Kledij zou gemaakt kunnen worden uit recycleerbare materie. Op dit moment wordt minder dan 1% van de afgedankte kleding gebruikt om nieuwe te maken. Gerecycleerde kleding heeft nochtans een positieve invloed op heel wat zaken: de vraag naar nieuwe grondstoffen neemt af, impact op het milieu wordt kleiner en de afvalberg neemt af. Voorlopig blijft het een beetje koffiedik kijken hoe de technologie zich zal ontwikkelen opdat dit zich daadwerkelijk in zichtbare resultaten zal vertalen.

Natuurlijk bestaan er formules waarmee mensen die zich bewust zijn van het probleem de wegwerpmaatschappij al een tijdje pogen te ontregelen: de aankoop en verkoop van gebruikte kleding blijft een zinvolle onderneming. Maar het hoeft niet altijd geld gerelateerd te zijn. Je kan ook perfect kleding ruilen met vrienden of bepaalde stukken uitlenen. Nog een andere optie is oude kleding hergebruiken. Vintage is immers hipper dan ooit tevoren. We zullen de komende jaren in ieder geval drie woorden collectief in ons geheugen moeten printen willen we onze textielafvalberg verkleinen en de impact van de modewereld op het milieu beperken: reduce, reuse, recycle.

Tekst & foto: © Laurens Van Aert