Het probleem

“Het werkt eigenlijk zoals een vat, met instroom en uitstroom. Als er veel instroom is, maar weinig uitstroom, dan raken die cellen overbevolkt. Het is een probleem dat er al jaren is, enerzijds omdat er veel te weinig is geïnvesteerd in ons detentiesysteem in de laatste tien jaar. Anderzijds is er vroeger te weinig nagedacht over hoe het aangepakt moest worden.”

Van het moment dat iemand in de gevangenis belandt, is het de bedoeling om naar zijn exit toe te werken. Dit gebeurt natuurlijk door de persoon zelf, maar ook verschillende andere mensen helpen hierbij. Zo zijn er verschillende diensten aanwezig zoals de psychosociale dienst en medische diensten. Tegenwoordig hebben ze in de gevangenis ook toegang tot het internet om contacten te leggen om onder meer werk te vinden en om te studeren. Dit allemaal is natuurlijk wel beperkt en loopt nog steeds stroef in ons land want je moet je ook afvragen wat belangrijker is: vind je mensen opsluiten belangrijker dan zorgen dat deze mensen als een beter persoon uit de gevangenis komen? En in dat tweede is er jarenlang te weinig in geïnvesteerd waardoor er nu veel meer mensen zowel in voorhechtenis als ook effectief veroordeeld in onze gevangenissen zitten.

De gevangenissen die we nu hebben zijn Middeleeuws gebouwd. Er zijn hier en daar wel wat opknap beurten geweest, maar ze zijn zeker niet ideaal. De gedetineerden zitten soms met 3 in een cel die origineel eigenlijk bedoeld is voor 1 persoon. Dan kan je bijna niet verwachten dat de mensen die daar uit geraken betere mensen zijn. Ze proberen wel oplossingen te vinden; zo heeft de gevangenis in Leuven stapelbedden aangekocht.

“Er is een onderzoeksrechter die iemand aanhoudt die criminele feiten zou hebben gepleegd. In die fase is die persoon nog een verdachte. De onderzoeksrechter moet dan zien of er gevaar is voor de openbare orde: opnieuw feiten plegen of vluchten.”

Iemand die dus illegaal in het land is wordt direct in voorhechtenis gestoken zodat hij niet zou kunnen vluchten. Daarom zijn deze illegale vaak ook een groot deel van de overbevolking. Zij worden opgesloten omdat ze anders nooit teruggevonden worden aangezien zij geen vast adres hebben.

“Het is nu eenmaal zo dat in de beginfase van het onderzoek het zo is dat iemand wordt aangehouden. In de loop van het onderzoek blijven zij dan vastzitten,maar het kan zijn dat in de loop van die procedure, dus voor de zaak voor de rechter komt, ze worden gelost. Dat hangt natuurlijk wel af van het soort feiten.”

Een enkelband is ook niet bij iedereen van toepassing aangezien er ook daar vaak dingen fout gaan. Je hebt ook werkstraffen die vaak wel zinvol zijn. Probatie maatregelen kunnen ook worden voorgelegd, maar dat gaat vaak over mensen die met drugsproblematiek kampen en in een traject worden gestoken. Zij krijgen dan een celstraf die wordt uitgesteld en krijgen dan die probatie maatregelen in de plaats.

“Voor bepaalde feiten echt snelrecht en anderzijds meer alternatieve straffen. Zo haal je de druk ook een beetje weg van de gevangenissen.”

Een bijkomend probleem is dat er in België geen tijdslimiet is tussen aanhouding en effectief voorkomen voor de rechter. Dit kan soms jaren duren. Onze buren in Nederland hebben een vaste periode van 16 maanden tussen aanhouding en voorkomen. In onze wet staat er wel dat de tijd die je in voorhechtenis, als dat heel lang is, hebt gezeten wegvalt van je effectieve straf.

De maatschappij

“Stel dat het 3 jaar is in het geval van verkrachting, dan mag ik hopen dat ons systeem in die periode in staat is geweest om daar iets mee te doen, want anders is dat een tikkende tijdbom. Je kan ze ook niet levenslang opsluiten. Daar hebben we een heel ander systeem voor nodig. Hetgeen dat het slachtoffer ook niet wil is dat hij het opnieuw doet. En of dat nu 3 of 5 jaar is, het doel is om die persoon vrij te krijgen als beter mens.”

Er zijn natuurlijk heel veel mensen die e-mails sturen naar gevangenissen en naar de minister omdat ze het niet eens zijn met bepaalde straffen of met het systeem. Dat is ook maar normaal. Als maatschappij moeten wij beschermd worden voor mensen die ons kwaad willen doen en wie over de lijn gaat moet gestraft worden. En wanneer er fouten worden gemaakt door de rechters en er mensen vrijkomen die eigenlijk wel een gevaar zijn, dan is het heel begrijpelijk dat mensen zich daar druk om maken en boos zijn. Maar het zijn niet altijd gewetenloze psychopaten. Soms zijn het gewoon mensen die een jeugd hebben gehad waar de ouders er niet waren, die nooit geld hadden en die vaak op school ook niet goed presteerden. Het zijn ook meestal deze mensen die blijven terugkomen omdat ze op straat belanden zonder geld of dak boven hun hoofd. Is het dan niet ergens de schuld van de maatschappij dat ze in die rol beland zijn? En is het dan niet de plicht van de maatschappij om er ook iets aan te doen?

“Ik hoorde ooit van een van een strafuitvoeringsrechtbank: het is zoals met je afval. Je zet het buiten, het wordt opgehaald en gesorteerd en gerecycleerd. Er wordt iets mee gedaan om daar iets beters van de maken. Eigenlijk is dat met een gedetineerde ook zo. In theorie is dat wel zo, maar theorie en praktijk staan vaak nog te ver uit elkaar.”

Oplossing?

Gevangenissen bijbouwen is een tijdelijke optie want dan heb je uiteraard meer capaciteit. Dus het is goed dat er nieuwe komen vooral om van die oude af te zijn. Als je opgesloten wordt als beest, dan kom je daar ook uit als slecht mens. Bijbouwen is ook zeker nodig voor basis comfort en hygiënische redenen. Zo kan je er ook voor zorgen dat de cellen ook effectief gebouwd en bedoeld zijn voor 1 persoon. Tegelijk inzetten op alternatieve straffen, maar ook zorgen dat er genoeg mensen zijn die die straffen dan ook opvolgen. Kortere tijd tussen begin onderzoek, aanhouding en uitspraak is zeker ook iets dat zal helpen.

Tekst: Emma Aladin

Source: Caroline Van den Berghe