Filips de Stoute, Jan zonder Vrees, Filips de Goede, Karel de Stoute; het is een lijstje dat studenten vaak uit het hoofd (moeten) leren. Maar welke figuren schuilen achter deze namen? En is dat lijstje vandaag nog wel relevant? 21bis-reporter Sien Demuynck ging op zoek naar antwoorden in het gloednieuwe KBR museum in Brussel.

Net buiten het station Brussel-Centraal pronkt op de Kunstberg de statige gevel van de Koninklijke Bibliotheek van België of Bibliothèque Royale de Belgique, afgekort tot KBR. Naast verzamelen en bewaren van Belgische publicaties, staat deze wetenschappelijke instelling in voor het faciliteren van onderzoek én voor het ontsluiten van cultureel erfgoed.  Met de opening van het KBR museum op 18 september 2020 zijn de schatten uit de bibliotheek, Librije genaamd, van de Bourgondiërs voor het eerst zichtbaar voor een groot publiek.

 

Dit bericht bekijken op Instagram

 

Een bericht gedeeld door KBR (@kbrbe)

Nassaukapel

‘De handschriften die we vandaag tentoonstellen, vormen het historisch hart van de collectie van het KBR,’ vertelt Julie Bouniton, een van de curatoren van het museum. ‘Onze collectie begint namelijk in de vijftiende eeuw met de hertogen van Bourgondië. Toen hun verzameling een eeuw later samengebracht werd in het paleis op de Koudenberg, werd de grondslag gelegd voor de Koninklijke Bibliotheek.’

Van het paleis op de Koudenberg, vandaag gedeeltelijk de Kunstberg, blijft alleen de Nassaukapel overeind. De kapel maakt deel uit van de Koninklijke Bibliotheek en vormt de eerste tentoonstellingsruimte van het nieuwe museum. In dit ruime vertrek maakt de bezoeker kennis met de context waarin de unieke handschriften tot stand kwamen. Vooral de religie blijkt van belang: in eerste instantie vroegen opdrachtgevers om gebedenboeken en wilde de man in de straat een Bijbel voor naast het bed. Filips de Goede (1396 – 1467) gaf de aanzet voor onder andere geschiedkundige, wetenschappelijke en filosofische teksten, die afgewerkt werden met prachtige miniaturen.

Vrouwelijke schrijfsters

Het KBR museum zet in enkele themakamers verder de lijnen van de geschiedenis uit, maar de focus ligt op de handschriften. Bouniton legt uit waarom ze zo belangrijk zijn: ‘Er zijn verschillende redenen. Ten eerste heb je in de handschriften miniaturen van kunstenaars die in hun tijd even beroemd en talentvol waren als de Vlaamse Primitieven, we zitten namelijk in dezelfde periode. Alleen zijn die kunstenaars bij ons veel minder bekend. Ten tweede getuigen de handschriften van een belangrijke periode voor onze streek: het eerste moment waarop de Lage Landen zijn samengebracht en een gouden eeuw voor de kunsten. Tot slot is het tonen van de manuscripten technisch moeilijk omdat ze zo kwetsbaar zijn. Een permanente tentoonstelling van deze omvang is echt uitzonderlijk.’

Het hele proces van productie tot consumptie is in het museum uiteengezet aan de hand van veel kijk-, luister- en zelfs voelmogelijkheden; dat laatste uiteraard pas in post-coronatijden. Het valt op dat ook vrouwen goed vertegenwoordigd zijn, een bewuste keuze van de curatoren. Bouniton: ‘Het is bekend dat vrouwen meewerkten aan het maken van perkament, maar ook dat ze teksten schreven, miniaturen verzorgden en zelfs bestellingen plaatsten. Daarom was het belangrijk voor ons om vrouwen zoals Christine de Pisan te laten zien. Ze komen niet méér aan bod dan mannen, maar ze zijn er wel. Op die manier is het gewoon historisch correct.’

Schatkamer

In de ingetogen inrichting van het museum komen de bijzondere stukken tot volle glorie. Het veelvuldige bladgoud schittert in het minimale licht, waardoor je het gevoel krijgt door een schatkamer te lopen. ‘Deze manuscripten zijn een beetje de sleutel om naar de geschiedenis te kijken’, weet Bouniton, ‘maar uiteraard helpt de geschiedenis om de handschriften beter te begrijpen. Dat is ook de dubbele boodschap die we willen meegeven. En dat handschriften toegankelijk zijn, niet zo serieus als iedereen denkt. Er zijn echt veel leuke, vrolijke en fantasievolle miniaturen en personages te ontdekken.’

Wie niets heeft met geschiedenis of literatuur zal in het museum ‘vooral veel boeken’ vinden, maar ieder ander haalt hier zonder twijfel zijn culturele hart op. Jazeker, de Bourgondiërs zijn nog relevant, dat bewijst deze tentoonstelling alvast.

Het KBR museum is open van dinsdag tot zondag van 10 uur tot 17 uur. Raadpleeg de website voor afwijkende openingsuren tijdens de feestdagen.
Een standaardticket kost €11, studenten betalen €8.

Tekst en foto’s: © Sien Demuynck