Wie denkt aan Antwerpen-Zuid denkt misschien meteen aan het chique volk en dure woningen. De geschiedenis daarentegen leert ons een heel ander verhaal. Christophe Tamborijn, stadsgids in Antwerpen, vertelt ons dat het Zuid vroeger een afgedankte buurt was. Niet meteen wat je had verwacht dus. Dit artikel maakt deel uit van Reporting the City, een reeks waarin 21bis-reporters boeiende stadswijken ontdekken.

Op het einde van de 17e eeuw was Antwerpen eigenlijk Protestants. Dit zinde de Spaanse heersers, die in Antwerpen aan de macht waren, helemaal niet. Zij gingen niet akkoord dat de Antwerpenaren tegen het katholieke Spanje ingingen. Om ervoor te zorgen dat Antwerpen niet helemaal Protestants werd, besloten de heersers om een dwangburcht te bouwen op de plaats waar het huidige Zuid ligt.

Deze burcht werd in opdracht van de Hertog van Alva gebouwd en wordt ook wel eens de Citadel van Antwerpen of het Zuidkasteel genoemd. De burcht kan je je best voorstellen als een groot kasteel vol met soldaten. De Antwerpenaren moesten hun lesje leren: wie niet katholiek werd, moest vertrekken. Het gevolg hiervan is dat veel Antwerpenaren vluchtten naar Amsterdam. Daarom kom je zoveel Vlaamse namen tegen als je in die stad rondloopt.

De citadel heeft er enorm lang gestaan, tot ongeveer op het einde van de 19e eeuw. Toen kwam het besef dat er plaats gemaakt moest worden voor bebouwing. Nadat het Zuidkasteel werd afgebroken, werd er op de braakliggende grond een wereldtentoonstelling georganiseerd om interesse te wekken voor de bewoning van deze plek.

Om een goed beeld te geven van deze woningen werden er architecten aangesproken om een aantal modelhuizen te bouwen. Er kwamen zeer mooie gebouwen in neoclassicistische stijl. Na tien jaar werden de werken afgerond en stond de volledige wijk er.

In die tijd werd Parijs aanschouwd als het walhalla van de steden. Met deze reden werd het stratenplan van het Zuid gebaseerd op dat van de stad van de liefde.

Omdat de wijk bestempeld moest worden als de chique buurt, werd er het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten opgericht. Dit museum vormt het centrale punt van het Zuid.

Maar de mooie wijk was geen schot in de roos. De buurt was helemaal verloederd tegen het einde van de jaren ’80 van de vorige eeuw. Enkele kunstenaars wilden dit probleem aanpakken en besloten hier te gaan wonen. Dit zorgde voor een complete ommekeer en de wijk groeide uit tot het hippe Zuid waar iedereen wilde wonen.

Een groene toekomst

Wie momenteel in de fancy wijk rondloopt, zal merken dat de buurt omgetoverd is tot één grote bouwwerf. De huidige parkeerplaatsen op de Gedempte Zuiderdokken zullen verhuizen naar een ondergrondse parkeermogelijkheid. Hierdoor komt boven op de Zuiderdokken plaats vrij voor de aanleg van een park. Het project Dok Zuid moet de buurt heel wat familievriendelijker maken. Er komt een groene oase met waterpartijtjes om de rust op te zoeken en speelmogelijkheden voor de kinderen.

Het park moet er ook voor zorgen dat de vele musea in de omgeving van de Gedempte Zuiderdokken één geheel vormen met de publieke ruimte, want dat is tot op de dag van vandaag nog niet het geval. Charis Putseys, baliemedewerkster van het Fotomuseum in Antwerpen, vertelde ons over de invloed van de werken op het museum.

Beluister de audioreportage hier:

Tekst: Janah Scheunis en Mies Wijns, reportage en foto’s: © Janah Scheunis en Mies Wijns