27/05/2021

De Halse Paterskerk: van Paul Severs’ repetitiekot tot skateboardparadijs

HALLE – Onze 21bis-reporters zijn voor de reeks Reporting the city op pad gegaan door de stad Halle, waar ze op zoek gingen naar boeiende herbestemmingsprojecten.  Vandaag nemen ze jou mee doorheen de geschiedenis van de Paterskerk, die gelegen is in het hart van het centrum van Halle, dichtbij Brussel. Wat vroeger een kerk was, is nu een evenementenhal waar de muren bedekt zijn met een prachtig graffitikunstwerk. Het klooster werd omgebouwd tot een residentietehuis.

De Paterskerk in Halle kent een rijke geschiedenis. Vanaf de 18de eeuw diende het verschillende doelen: een kerk, een hospitaal, een school, een museum, een skatepark, een fuifzaal, een jeugdclub. Je kunt het zo gek niet bedenken, of het heeft in de Paterskerk plaatsgevonden. Wat altijd terugkomt is het culturele, een belangrijke ontspanningsplek voor de burger. Deze creatieve broedplaats wil het stadsbestuur vandaag graag terug naar Halle halen. Maar eerst duiken we terug in de geschiedenis van het klooster en de Paterskerk, een kerk die door de inwoners nogal vaak vergeten wordt.

 

De belangen van de Paters

In 1832 teistert een cholera-epidemie de stad Halle. Doordat het ziekenhuis van toen veel te klein was om iedereen een plaats te geven, bieden de paters de Paterskerk aan als tijdelijk ziekenhuis.  Er waren zo’n 70 bedden toegankelijk voor de zieken tijdens de epidemie en de paters namen ook de zorgende taken op zich.

De paters hechtten veel belang aan een opvoeding en opleiding.  Hierdoor werd er van 1934 tot 1949 een Kloostercollege opgestart.  Dit was een erg belangrijke missie voor de paters, omdat ze hun boodschap dan ook kunnen verspreiden op het niveau van onderwijs. Na het Kloostercollege werd er een middelbare school opgericht in het kloostergebouw.  Uiteindelijk groeide dat uit tot een internaat, genaamd ‘Pensionat St. Joseph’, dat bestond van 1855 tot 1860. Daarna werd het internaat verbouwd tot een lagere gemeenteschool. Dit was dan ook de laatste periode waarin een deel van het klooster gebruikt werd als school.  De paters gaven toen les aan vrijwillige jongens over het priesterschap.

Wanneer je de Paterskerk binnenkomt, lijkt het alsof je in een mistig oerwoud bent terechtgekomen. © Fee Dubois

Toen pater Brox van 1843 tot 1850 aan het hoofd stond, werd het klooster verder uitgebouwd en werden er tuinen aangelegd. Ook werd het ziekenhuisgedeelte terug naar een klooster omgebouwd. Het klooster was echter was zo vervallen dat er opnieuw restauratiewerken nodig waren. In 1843 trokken de paters Minderbroeders Conventuelen de gebouwen in, een rangorde bij de paters en zusters. In de periode van 1843 tot 2012 waren de Halse paters verbonden met het Sint-Gregoriuskoor. Dit heeft ervoor gezorgd dat de Paterskerk een decor was voor verschillende optredens. De Minderbroeders hebben zo’n 170 jaar verbleven in het Halse klooster, tot in 2013 de laatste pater het klooster en de Paterskerk achter zich liet.

Kerk omgeruild voor een indoorskatepark 

Nadat de broeders het klooster verlieten, stond het gebouw een tijd lang leeg. Om de ruimte toch wat richting geven, organiseerde de Stad Halle er tal van activiteiten. Zo organiseerden ze er onder andere concerten en tentoonstellingen en was er ook een tijdelijk skatepark aanwezig. Dit deed sommigen de wenkbrauwen fronsen, er is in Halle eigenlijk al een groot skatepark, niet ver van de Paterskerk. Maar dat park is niet overdekt. De Halse ouders wilden graag dat hun kinderen tijdens de winter nog steeds konden skaten. Daarom werd de paterskerk gedurende de kerstvakantie tijdelijk omgebouwd tot skatepark.

 

’T Convent

Het Convent is een residentietehuis in Halle dat het vroegere klooster als uitvalsbasis heeft. De verbouwingen voor dit project werden in 2016 uitgevoerd. Momenteel zijn er 40 luxe assistentiewoningen aanwezig in het gebouw, waar ook een grote nieuwbouw werd aangebouwd. Wat vroeger de woningen van de paters waren, zijn nu luxewoningen voor 65-plussers. In de residentie zie je nog verschillende sporen van het klooster die bij de Paterskerk hoorde. Dit komt doordat de Paterskerk en het klooster een cultureel erfgoed zijn.  Hierdoor mochten bepaalde structuren van het gebouw niet aangepast worden tijdens de verbouwingen.

Onze redacteurs kregen een rondleiding van woonadviseur Marina Schoonjans in het tehuis.  ‘Wanneer je door de gang wandelt, zie je dat deze soms een klein beetje naar beneden buigt’, legt ze uit. ‘Dat komt doordat we de vloerstructuur niet mochten verwijderen.  Daarnaast moesten we ook de typische bogen behouden en uiteraard is de buitenkant van het gebouw nog steeds hetzelfde gebleven als vroeger.’

‘Als je zelf in het oude kloostergedeelte wandelt en praat, dan hoor je nog steeds de galm die je vaak terugvindt in een kerk of klooster, ook al wonen er nu mensen.’ © Elena Amella

Hier en daar zie je in het bejaardentehuis nog oude beelden van Pater Pax.  Hij was een heel bekende pater in en rond Halle en wordt in ‘T Convent met foto’s herdacht. Hij maakte in het klooster een Pax-Kelder, waar mensen elkaar konden ontmoeten en iets drinken. De ruimte werd ook benut als een repetitieruimte voor plaatselijke zangers.  Je zou kunnen zeggen dat het uiteindelijk als een soort jeugdhuis diende, dat zo’n 4 000 leden over heel Vlaanderen telde.  Alle leden hadden een lidkaart en er waren ook zeven regels.  Die kelder is ondertussen omgebouwd tot een restaurant en bar, wellnes- en fitnessruimte, een waslokaal en berg- en voorraadruimtes voor de serviceflats.

 

Regels van de Pax-kelder

1. De club is een private instelling.

2. Het is toegankelijk van je 16 jaar.

3. Het is open van zaterdag vanaf zeven uur in de avond en zondag om vier uur in de namiddag.

4. Consumpties moet je aan het buffet halen en het afval terug brengen.

5. Voor het breken van glas, zal er een vergoeding gevraagd worden.

6. De vestiaire is op eigen risico, moest er iets gestolen zijn.

7. Een lid kan verplicht worden om de club te verlaten door omstandigheden.

 

Manager-Pater

Pater Pax was niet alleen een priester, maar ook een manager.  Zo was hij de eerste manager van Paul Severs met zijn groep, The Criminals. In de catacomben van de Paterskerk heeft dus een jonge Paul Severs verschillende keren zijn creativiteit de vrije loop gelaten. Je kan zeggen dat Pater Pax in 1966 een belangrijke sleutelrol had voor de slagermuzikant, die het leven liet in april van 2019.

Het klooster heeft verschillende beelden van Pater Pax als herinnering naar wie hij was en wat hij betekent heeft voor de vele mensen in Halle. Hij stierf 11 jaar geleden. ©  Elena Amella

 

Het graffitiparadijs

Belgische kunstenaars Bart Smeest en Steve Locatelli zijn de twee grote namen die de Paterskerk in 2016 meer kleur gaven. Het belangrijkste principe voor de twee was dat het kunstwerk een geheel moest vormen met de kerk.  De artiesten hebben hierom met één hoofdidee gewerkt, namelijk werken met de kerkramen. Bart Smeets gaat er dieper op in: ‘Op die manier creëren we meer ruimte. Daarnaast wilden we een soort illusie opwekken waarin de kerk diep verborgen in een verwilderde jungle ligt.’

Het project heeft een drietal weken in beslag genomen. Tijdens de werken waren er hier en daar moeilijkheden doordat ze in een kerk werkten. ‘Het grootste vraagstuk was een hoogwerker krijgen waar het altaar staat, in de nis waar het jongetje op de schommel geschilderd is’, Legt Bart Smeets uit. ‘Dit is uiteindelijk gelukt met een spiderlift. Er moest ook rekening gehouden worden met de ondergrond, de schaarliften mochten niet te zwaar zijn zodat er geen tegels braken.’

Het graffitiwerk kan je nog steeds terugvinden in de Paterskerk aan de ronde muren waar de tabernakel en het altaar zich bevinden.  Een tabernakel is de plaats waar bij een ingewijde kerk de hosties liggen.  Uit een catalogus van de Paterskerk over de Street-art blijkt dat de kerk de eerste is in België met een ‘monumentaal’ en ‘hedendaags’ street art-kunstwerk binnenin.

Daarnaast zie je in de kerk nog steeds gebruikssporen van hoe het er vroeger aan toe was geweest.  Zo staan de biechtstoelen er nog steeds. Mart Jan Zegers, gids uit Halle vertelt verder: ‘Onderaan het spreekrooster van de biechtstoel zie je een gleufje.  Dat gleufje werd gebruikt om geld te geven aan de priester, zodat de priester zou bidden voor jou en je zonden zouden worden vergeven. Natuurlijk deed niet iedere priester dit, maar in Halle in de Paterskerk gebeurde dat wel eens.’

‘De priesters waren vroeger de journalisten van de stad. Zij waren altijd op hoogte van de meest sappige roddels door de mensen die kwamen biechten.’ Mart Jan Zegers  © Fee Dubois

De toekomst van het gebouw

Op dit moment is de Paterskerk niet toegankelijk voor het publiek.  Dit komt omdat het gebruikt wordt als opslagplaats voor het cultuurcentrum Het Vondel. De stad Halle wenst de kerk  in de toekomst te gebruiken voor sociale, culturele en artistieke projecten. Dit hebben ze samen gekozen met hun burgers aan de hand van een enquête.

De kerk is momenteel minder toegankelijk, maar de tuinen kunnen we nog steeds bezochten worden. Deze wordt vooral gebruikt door de bewoners van ’T Convent, maar gewone passanten kunnen de tuin bezichtigen.  Deze leidt namelijk recht naar de stadskern en wordt vaak overdag gebruikt als binnenweg. In de avond is de tuin gesloten.

Wil je meer weten over de geschiedenis van de Paterskerk ? Bekijk dan zeker deze tijdslijn.

Tekst: Elena Amella en Fee Dubois, foto’s: © Elena Amella, Fee Dubois en Layla Aerts