Sanae Touzli (20), studente Psychologie aan de VUB, moest vorig jaar noodgedwongen afscheid nemen van haar vader. Hij verloor na drie maanden dapper vechten de strijd tegen corona. Als kerngezonde 52-jarige man was haar papa geen risicopatiënt, maar toch ontnam het virus hem het leven. Met deze moedige getuigenis zendt ze de boodschap dat iedereen het virus serieus dient te nemen. ‘Verwacht het onverwachte, net zoals ik moest ervaren.’ 

‘Mijn papa was charmant, warm, aardig, liefdevol en heel zorgzaam. Hij had met iedereen het beste voor. Soms was hij overbeschermend, maar dat was alleen om te voorkomen dat er iets met zijn kinderen zou gebeuren. We zijn met vijf kinderen thuis. Ik heb een tweelingbroer, dan nog een tweeling van 16 en mijn jongste zus is 15 jaar. Papa was de sfeermaker, de grappige in huis. Hij gaf ons vaak levenslessen en leerde ons wat goed en slecht is in het leven. Mijn mama probeert de rol van papa nu op haar te nemen, maar een vaderfiguur kan niet vervangen worden. Op geen enkele manier. Hij was zo’n wijze man, ik heb geluk dat ik zo een goede vader heb gehad. Hij wordt heel erg gemist.’

Vreselijk ziek
‘In maart werd mama ziek. Ons land was toen in strenge lockdown, dus we kwamen enkel buiten om boodschappen te doen. Al snel werd duidelijk dat mama besmet was met het coronavirus. Ze hoestte, had rillingen en was erg zwak. Ze was ernstig ziek. Tijdens haar ziekte bleef ze op haar kamer. Papa heeft dan de rol van verzorger op zich genomen, want ik werd ook ziek en had dezelfde symptomen als mijn moeder. Hij bracht mijn mama eten, maar deed dit door alles voor de deur te zetten. Ze probeerden zo min mogelijk met elkaar in contact te komen.’

‘Mijn mama probeert de rol van papa nu op haar te nemen, maar een vaderfiguur kan niet vervangen worden. Op geen enkele manier’

‘Mama en ik werden gelukkig beter. Tijdens die periode was er een hittegolf in België, maar papa droeg verschillende truien en broeken over elkaar. Er klopte iets niet. Hij had geen eetlust meer, wat vreemd was omdat hij normaal altijd van eten genoot. Naarmate de tijd vorderde, kon papa niets anders dan op zijn rug liggen. Hij kon niet rechtop zitten en ook niet meer staan want hij zakte door zijn knieën. Hij was fysiek helemaal op. Ik sneed fruit voor extra vitaminen, maakte bananenbrood en andere van zijn favoriete zoetigheden omdat ik wou dat hij at, maar hij kreeg niks binnen. Zijn ademhaling was ook niet meer wat het moest zijn, hij hapte naar zuurstof.’

‘Op vijf dagen tijd was mijn vader van een kerngezonde naar een ernstig zieke man gegaan’

‘Papa was zelden ziek, heel af en toe had hij eens een lichte verkoudheid, maar meer niet. Ik zei hem dat hij onmiddellijk naar het ziekenhuis moest, maar dat wilde hij niet. Hij bleef herhalen dat hij thuis bij zijn vrouw en kinderen wou blijven. Ik begreep niet waarom, ik wou gewoon dat hij geholpen werd. Op vijf dagen tijd was mijn vader van een kerngezonde naar een ernstig zieke man gegaan.’

Machteloos en onwetend
‘Op 10 april werd mijn vader opgenomen in het ziekenhuis in Mechelen. Hij had geen andere keuze en het was in mijn ogen al te laat. Hij kwam aan in het ziekenhuis en moest na het afleggen van een coronatest onmiddellijk naar de afdeling intensieve zorgen. Dat was angstaanjagend. Dan besef je hoe slecht het gaat. Papa had zeer hoge koorts toen hij opgenomen werd. Ik begrijp niet hoe hij dat volhield. Na de eerste nacht in het ziekenhuis belden de artsen met het nieuws dat ze hem ze in een coma moesten brengen en dat hij het anders niet zou halen. Hij was mentaal en fysiek op en kon het niet meer alleen aan. We konden hem niet bezoeken en wisten dat hij daar onwetend alleen lag. We voelden ons zo machteloos. Diezelfde dag sprak ik hem nog en zei hij dat ik hem in mijn gedachten moest houden. Dat is het laatste wat hij tegen mij zei.’

‘Diezelfde dag sprak ik hem nog en zei hij dat ik hem in mijn gedachten moest houden. Dat is het laatste wat hij tegen mij zei’

‘Elke dag met acute stress wachten op een telefoontje met nieuws zonder bij hem te kunnen zijn, dat maakt een mens kapot. Drie maanden hebben we op deze manier het leven moeten doorstaan. Slapeloze nachten, geen eetlust, geen levenslust en veel frustraties. Ik heb lang met alleen maar duistere gedachten geleefd. Dit hielp me absoluut niet verder en het maakte de situatie helemaal niet beter. We zaten in een put waar we niet uit geraakten. Wat we ook deden, die put werd alsmaar dieper.’

De zoektocht naar mijn religie
‘Ik zocht naar een manier om mijn vader te helpen zonder bij hem te mogen zijn. Ik vond toen mijn troost bij mijn religie. Ik ben islamitisch opgevoed thuis, maar wist niet zo heel veel over de religie zelf. Ik begreep de diepere betekenis nooit. Mijn papa was een heel religieuze man, hij leerde ons prachtige dingen. Hij wilde vooral tonen dat de islam een mooie en warme godsdienst is waar de meesten een verkeerd beeld over hebben. Ik heb mezelf verdiept in de islam. Ik begon boeken lezen, keek naar video’s en lezingen en las de Koran.’

‘Ik zocht naar een manier om mijn vader te helpen zonder bij hem te mogen zijn. Ik vond toen mijn troost bij mijn religie’

‘Het leek alsof ik een gesprek aanging met God. Ik vroeg hem begeleiding. Ik voelde dat ik hiermee in de juiste richting zat. Ik werd gehoord, geholpen en voelde me dichter bij papa. Ik kon hem in ons geloof vinden, waardoor ik er ook mijn rust en toevlucht in vond. Ik zocht smeekbedes op voor zieke mensen en vroeg een imam om een smeekbede uit te roepen over de moslimgemeenschap om mijn gebed krachtiger te maken. Ik kreeg hier heel veel reactie op, mensen uit de gemeenschap die zeiden dat ze mee voor hem zouden bidden. Dat gaf me hoop en hield mij recht. Ik heb tijdens die periode deels mezelf gevonden en ontdekt wie ik echt ben. Mijn familie en mijn religie waren mijn houvast. Als ik hen niet had, had ik absoluut niet geweten hoe het zou gelopen zijn.’

‘Ik heb tijdens die periode deels mezelf gevonden en ontdekt wie ik echt ben’

Ons afscheid
‘Na twee maanden en half kregen we een telefoontje van de dokter met de vraag naar het ziekenhuis te komen. Daar vertelden ons dat ze niets meer voor mijn papa konden doen. Hij was wel in leven, maar ook weer niet. De machine hield hem in leven, zelfstandig kon hij niets meer doen. Zijn longen waren volledig kapot. Ze moesten de machine stopzetten. Mijn wereld stortte in. Ik kon niet geloven dat hij er niet meer zou zijn.’

‘Ik heb de hele tijd zijn handen vastgehouden en continu smeekbeden verricht. Ik bleef hopen op een mirakel’

‘We kregen een dag tijd om alle familieleden afscheid te laten nemen. We mochten een per een paar minuten de kamer binnen. Die kans hebben we gelukkig wel gekregen. Ik mocht van de dokter overnachten bij mijn vader van 17 op 18 juni, wat zijn laatste nacht was. Ik heb de hele tijd zijn handen vastgehouden en continu smeekbeden verricht. Ik bleef hopen op een mirakel. Dat is alles wat ik vroeg van God, een wonder dat hij toch zou blijven leven zonder machines. Ik wou hem niet afgeven. Op 18 juni is mijn vader heengegaan in het bijzijn van zijn gezin. Dit op een vreedzame manier, met een laatste zucht ter verlossing en een traan stromend over zijn wang. Alsof hij onze aanwezigheid voelde.’

Houvast en verlossing
‘Als God vindt dat het tijd is, dan is het tijd. Zo zien wij dat in ons geloof. Hoe vroeger dat is, hoe liever God u ziet en hoe sneller Hij u bij hem wilt. Dat wil zeggen dat papa een heel goede man is. Zo hebben wij dat proberen accepteren en relativeren. Als God zegt dat het is voorgeschreven, kan je niet zomaar tegenspreken en nee zeggen. Je moet het accepteren. Als ons geloof er niet was dan hadden we dat nooit zo kunnen verwerken. Ook na het overlijden van papa, is mijn religie mijn houvast geworden.’

‘Op 18 juni is mijn vader heengegaan in het bijzijn van zijn gezin. Dit op een vreedzame manier, met een laatste zucht ter verlossing en een traan stromend over zijn wang’

‘Mijn vader wou naast zijn vader begraven worden in Marokko, maar de grenzen waren gesloten dus dat konden we toen niet doen. We hebben hem na acht maanden, in februari 2021, kunnen repatriëren naar Marokko. Zo hebben we zijn laatste wens in vervulling gebracht. Sindsdien is er een last van onze schouders. Het voelt als een verlossing en we zijn blij dat zijn laatste wens in vervulling is gegaan. Hij is nu op een betere plek en kan rusten na een moedige en zware strijd.’

Hij is mijn motivatie
‘Deze hele situatie had een enorm negatieve impact op mijn studies. Naast het feit dat papa ziek was, was ik ook ziek. Maar ook depressief en dus niet productief. Hoe kan ik me focussen op school terwijl ik weet dat mijn papa aan het vechten is voor zijn leven? Op dat moment schoof ik mijn studies aan de kant en hoopte ik vooral dat mijn papa het zou redden. Na het vreselijke gebeuren kreeg ik twee weken uitstel voor mijn examens in juni. Het leek mij onmogelijk deze mee te doen, maar probeerde het toch. Papa had niets liever gewild dan dat ik zou slagen. Gek genoeg lukte het mij. Ik slaagde voor al mijn examens met onderscheiding. Fa inna ma’al ‘usri yousra, fa inna ma’al ‘usri yousra. Dat betekent dat er na slechte of moeilijke tijden, goede tijden komen. Papa is watching us. Ik hoor hem zeggen dat hij trots op me is, op waar ik sta en wat ik doe in mijn leven. Dat is mijn motivatie, hij is mijn motivatie.’

‘Fa inna ma’al ‘usri yousra, fa inna ma’al ‘usri yousra. Dat betekent dat er na slechte of moeilijke tijden, goede tijden komen’

‘We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. De een is niet meer of minder waard dan de andere, we moeten allemaal de regels opvolgen. We zijn dit coronagebeuren een voor een meer dan beu. We moeten als één team samenwerken en even op onze tanden bijten. Enkel zo kunnen we eindelijk wat vrijheid krijgen. Het is moeilijk, maar zeker niet onmogelijk. Verwacht het onverwachte, net zoals ik moest ervaren. Je weet nooit wat er zal komen. Denk aan je eigen gezondheid en aan die van een ander. Hoe gezond je ook mag zijn, iedereen kan slachtoffer worden van het virus. Laten we dit samen bestrijden als one team. Be safe, stay safe.’

Tekst en foto’s: © Dewy De Leeneer