Facebook mag dan wel een gebruiksvriendelijk platform zijn, maar achter de schermen blijkt de directie van het bedrijf vooral bezig te zijn met hoeveel geld zijn gebruikers in het laatje brengen. Zo klinkt het bij Frances Haugen, de klokkenluidster die in het Amerikaanse actualiteitenprogramma ‘60 Minutes’ naar buiten kwam met heel wat onthullende informatie. Volgens haar geeft het algoritme van de sociale netwerksite voortdurend de voorkeur aan polariserende en haatdragende posts. Dat is meteen ook de aanleiding voor haar ontslag bij het bedrijf, na er twee jaar gewerkt te hebben. 

Aan de Wall Street Journal vertrouwde ze namelijk toe dat ze haar job bij Facebook heeft opgegeven omdat ze sterk worstelde met het gebrek aan veiligheidsmaatregelen tegen schadelijke Facebookberichten. Haatdragende berichten die weleens aanzetten tot conflicten worden door de netwerksite te vaak door de vingers gezien omdat ze gemakkelijk veel geld opleveren. Zo vindt ze dat Facebook mede verantwoordelijk is voor de bestorming op het Amerikaanse Capitool eerder dit jaar.

‘De groei van Facebook primeert duidelijk voor het platform, ten koste van het publiek’

Winstmodel op basis van advertenties

Peter Van Edom, docent digitale marketing en communicatie aan de hogeschool Thomas More in Mechelen, legt uit dat dit te wijten is aan het winstmodel van Facebook. ‘Wanneer Facebookgebruikers boodschappen publiceren die mensen nauw aan het hart liggen, is het vanzelfsprekend dat anderen ook willen deelnemen aan die conversatie. Meer interactie leidt tot meer mensen die meer tijd vertoeven op Facebook waardoor ze ook meer advertenties te zien krijgen.’

Filterbubbels en kritische denkpatronen

Eline de Vreese (22) brengt doorgaans ongeveer vier uur van haar dag door op verschillende socialemediaplatformen. Hoewel haar academische vooropleiding communicatiewetenschappen haar bewust heeft gemaakt van hoe selectief het Facebookalgoritme is, vindt ze het moeilijk om ook daadwerkelijk actie te ondernemen. ‘Ik sta sowieso wel kritisch tegenover wat er op mijn startpagina verschijnt. Concepten als filterbubbels (alle content die je te zien krijgt op basis van je eerdere zoekopdrachten, waardoor je enkel informatie tegenkomt die strookt met jouw denkpatronen, red.) ben ik in mijn opleiding namelijk heel vaak tegengekomen.’ Toch vindt ze het moeilijk om zich te weren tegen fake news en de vele advertenties die hoe dan ook haar nieuwsoverzicht te pakken krijgen.

Ook Marte Everaerts (21) is zich bewust van hoe het algoritme mensen op verschillende manieren treft. ‘Wanneer ik een kijkje neem op de startpagina van mijn broer, sta ik versteld van hoe anders die samenstelling eruitziet. Hij krijgt heel wat andere berichten te zien, waaronder fake news. Ik neem zelf altijd een kritische houding aan bij wat ik tegenkom online, maar ik kan me inbeelden dat niet iedereen met diezelfde houding naar een nieuwsoverzicht kijkt.’

Digitale geletterdheid

Volgens Van Edom zijn scholen dan ook nog steeds de beste plek om kritisch te leren kijken naar digitale bronnen. ‘De bronnen controleren is allang een manier om het waarheidsgehalte van berichten juist in te schatten, zowel op papier als online. Eens jongeren beseffen hoe berichten worden verspreid op tal van sociale media, is het ook makkelijker om daar kritisch over te zijn.’

Tekst: Arianna Bianchi, eindredactie: Febe de Donder
Foto: © Arianna Bianchi