22/11/2021

‘Iel’: vanaf nu genderneutraal voornaamwoord in de Franse taal

Voor personen die op zoek zijn naar een Frans genderneutraal voornaamwoord, is er goed nieuws. Le Petit Robert, het Franse woordenboek, heeft namelijk het voornaamwoord ‘iel’ officieel opgenomen in de Franse woordenschat. Het voornaamwoord is een samentrekking van ‘il’ en ‘elle’ (hij en haar, red.) en is vooral nuttig voor personen die de twee oorspronkelijke genderspecifieke voornaamwoorden niet meer willen gebruiken omdat hun genderidentiteit niet (enkel) in één van die twee categorieën valt. 

Dat het woordenboek het voornaamwoord heeft opgenomen, veroorzaakte in Frankrijk heel wat commotie. Zo liet François Jolivet, een partijgenoot van de Franse president Emmanuel Macron, via Twitter weten misnoegd te zijn met het nieuwe voornaamwoord dat volgens hem enkel zou dienen om de woke-beweging een duwtje in de rug te geven. In een open brief naar de Académie Française, die toeziet op de Franse woordenschat en grammatica, schrijft hij dat de invoering van zo’n voornaamwoord haaks staat op de Franse waardes. Ook de Franse minister van onderwijs, Jean-Michel Blanquer, betuigde publiekelijk zijn steun voor François Jolivet.

Dat vindt Evelien Geerts, filosoof en onderzoeker genderstudies aan de universiteit van Birmingham, een verloren kans. ‘Het is wel belangrijk om rekening te houden met de context, aangezien ik denk dat het Frans een meer hiërarchische taal is. In het Engels zijn de voornaamwoorden ‘they’ en ‘them’ ondertussen al sterker ingeburgerd, zelfs Shakespeare gebruikte deze al in de derde persoon enkelvoud.’

Brave spaces in het onderwijs

Die trend is volgens haar ook al langer duidelijk zichtbaar in de Angelsaksische onderwijsomgevingen, waar het ondertussen evidenter is voor studenten om genderneutrale voornaamwoorden te gebruiken. ‘Ik heb lesgegeven in de Verenigde Staten, waar het bijvoorbeeld vanzelfsprekend was om aan de start van de colleges een introductieronde te doen waarbij studenten zelf aan de rest van de groep konden vertellen welke voornaamwoorden het best bij hun genderidentiteit en -expressie pasten.’

‘Zo sta ik achter de idee van brave spaces, waarbij de onderwijssetting er op zo’n manier uitziet dat iedereen – en dus ook studenten die genderqueer, non-binair, of trans zijn – zich gerespecteerd en gesterkt voelt’

‘Studenten in het onderwijs al een ondersteunend referentiekader aanbieden waaruit ze meer kunnen leren over een correct voornaamwoordgebruik, is al een heel goed begin’, klinkt het vervolgens. ‘Het is belangrijk om een ruimte te creëren voor studenten waarin ze niet alleen iets bijleren op intellectueel niveau, maar waarin ze ook het gevoel krijgen dat ze zichzelf mogen zijn. Zo sta ik achter de idee van brave spaces, waarbij de onderwijssetting er op zo’n manier uitziet dat iedereen – en dus ook studenten die genderqueer, non-binair, of trans zijn – zich gerespecteerd en gesterkt voelt.’ Dat Belgische universiteiten en hogescholen ondertussen ook meer aandacht beginnen te schenken aan de kwestie is volgens haar duidelijk. ‘Iets wat ik eigenlijk alleen maar kan toejuichen.’

Dat de woke-beweging aan de basis zou liggen van de huidige ontwikkelingen binnen inclusief taalgebruik daarentegen, is volgens Geerts niet gegrond. ‘De levenservaringen van de mensen die zich publiekelijk verzetten tegen de zogenaamde woke-beweging, staan eigenlijk in het dagelijkse leven sowieso al veel vaker centraal dan de levenservaringen van minderheidsgroepen. Dat is het net. De meerderheid van de mensen die de woke-beweging bekritiseren, heeft zich in het leven nog nooit moeten verantwoorden voor wie ze zijn. Eigenlijk is het dus niet juist om te zeggen dat minderheidsgroepen tegenwoordig ‘overbelicht’ worden in dit soort debatten.’

‘Bovendien zien we woorden als ‘identiteit’ en ‘wokeness’ tegenwoordig te pas en te onpas terugkomen in de media en in heel wat politieke tegenreacties, terwijl vrijwel niemand een sluitende definitie kan geven van wat wokeness nu juist is. De uitbreiding van voornaamwoorden is maar een klein onderdeeltje van de strijd om meer minderheidsrechten, maar het maakt er wel een belangrijk onderdeel van uit. Het maakt een groot deel uit van iemands identiteit.’ Voor haar blijft de hamvraag dan ook waarom we niet gewoon de identiteit van onze naasten kunnen respecteren, wat begint met respect voor iemands voornaamwoorden.

Tekst: Arianna Bianchi, eindredactie: Olivia Stalpaert
Foto: © Arianna Bianchi