Hangar Brussel eert vier maanden lang Britse fotograaf Martin Parr (69) aan de hand van de retrospectieve Parrathon (jawel, een marathon van Parr). Meer dan 400 kleurrijke, scherpzinnige en ironische beelden zijn te vinden op de drie verdiepingen van het kunstcentrum in Elsene. Maar wie is die iconische Martin Parr nu eigenlijk?

Doet de naam ‘Martin Parr’ niet meteen een belletje rinkelen? Dan doen zijn opvallende foto’s dat vast wel. Met een carrière van veertig jaar is Parr een van de belangrijkste documentaire fotografen van vandaag. Geboren in 1952 in het Britse Epsom te Surrey, groeide Parr op tijdens de jaren 60 in beginnend consumerend Engeland. Dat über Britse kantje van hem zal later hét uitgangspunt worden van zijn werken en vijftien indrukwekkende series.

Flitsende en banale beelden

Origineel in 2021, maar reeds vernieuwend tijdens zijn beginjaren. Volgens Nick Hannes, Belgisch documentaire fotograaf en docent aan het KASK, schiet Parr er begin jaren 80 al uit met zijn opvallende onderwerpen. ‘De meeste fotografen trokken in die tijd naar oorlogen en conflictgebieden. Ze wilden het onrecht in de wereld aankaarten met klassieke zwart-wit fotografie. Parr koos ervoor om het net het gewone leven vast te leggen: de middenklasse en de banaliteit van het leven. Onderwerpen waar de serieuze fotojournalisten van toen niet in te vinden waren.’

Ook op het gebied van techniek zette Parr zich af tegen zijn tijdsgenoten. ‘Er werd nog niet veel in kleur gefotografeerd. In de jaren 80 werd kleurfotografie meer geassocieerd met reclame. Parr koos bewust wél voor kleur, hij volgde de traditie van de Amerikaanse kleurfotografie die toen opkwam. Daarnaast schakelde hij ook flitslicht in, iets wat hem nu echt typeert. De flitstechniek gebruikt hij als een soort extra accent. Het is een meedogenloos rauw licht dat alle details en imperfecties zichtbaar maken.’ De keuze om overdag te flitsen legde een ironische, sarcastische en humoristische laag over zijn werken.

Lachen én huilen tegelijkertijd

Die humoristische laag is te herkennen in veel van zijn series, waaronder ook in The Last Resort (1982-1985). In deze serie schetst Parr een portret van gezinnen met een bescheiden inkomen die hun vakantie doorbrengen in Brighton, een badplaats in Liverpool, die duidelijk al betere tijden heeft gekend. Een zomers ontspanningsoord in de eighties wordt door de lens van Parr eerder een industriegebied. Met een mix van satire en wreedheid illustreert hij het verdwijnen van de vroegere Britse arbeidersklasse, die zich stilletjes aan begint te vormen als consument. Als toeschouwer weet je niet of je nu moet lachen of huilen bij het feit dat er een vrouw ligt te zonnen naast een oorlogstank.

Dan is er nog het succes van de reeks Bored Couples (1990-1993), de reeks die Parr een volwaardig lidmaatschap opleverde bij Magnum Photos (later zelfs een voorzitterschap). De serie bestaat uit een reeks foto’s van koppels die zich lijken te vervelen. Maar vervelen ze zich wel echt? Of is het de titel van deze reeks die ons misleidt en bepalend is voor onze interpretatie ervan? Bored Couples toont het belang van een titel bij kunst, al zijn het schitterende foto’s op zich.

De man van de actuele boodschap

Martin Parr is een man van vele obsessies. Naast het fotograferen van sarcastische koppels en satirische vakantiekliekjes, slaagt Parr erin om ook telkens de actualiteit naar boven te halen. Nick Hannes: ‘Zijn werken lijken hoe langer hoe actueler. We zien reeksen over de globalisering, consumptiecultuur en het massatoerisme. In de jaren 80 en 90 actueel omdat ze nieuw waren, vandaag actueel door de negatieve impact ervan op onze maatschappij.’ De meeste recente reeks van Parr Death By Selfie (2015-2019), is gewijd aan het zelfportret en wat deel uitmaakt van een toeristisch bezoek: de selfie. Het is van Parr de zoveelste ironische knipoog naar de ondergang van de wereld.

Fotografie = onbeleefd zijn

De actuele kijk van Parr zorgde ook voor heel wat kritiek. Parr kreeg het verwijt dat hij zou spotten met de lagere klasse. Nick Hannes: ‘Critici beweerden dat Parr een soort van denigrerende blik had op het Britse volk. Maar hij zette zijn foto’s niet in scène, de dingen gebeurde echt en Parr legde ze gewoon vast. Fotografie is nu eenmaal een beetje onbeleefd. Nadien fotografeerde Parr andere bevolkingsgroepen, zoals de elite, waardoor de kritiek verminderde. Het is dankzij die lens van Parr dat we ook reeksen hebben die de jaren 80 en 90 net zo goed vast legden, het zijn documenten van de tijd, een soort van geschiedschrijving, die rol van fotografie mogen we niet onderschatten.’

Een spiegel voor de maatschappij

Martin Parr wil niet zomaar humoristisch en ironisch zijn, hij wil toeschouwers wijzen op iets. Door het gebruik van felle kleuren en dat rauwe flitslicht weet hij het normale van de mens en de banaliteit van de maatschappij te capteren. Parr is niet vies van een beetje satire, maar dat maakt Parrathon net zo leuk. Parr maakt fotografie toegankelijk voor iedereen, hij trekt je meteen mee in het verhaal, maar daarom is de boodschap nog niet simpel. Parr slaagt erin een spiegel voor de toeschouwer te houden. We zijn allemaal slachtoffers van de maatschappij die we hebben opgebouwd, zijn foto’s doen je nadenken. Zo is Parrathon een oefening in kijken voor iedereen.

Parrathon is nog tot 18 december te bezoeken in HANGAR,  Elsene (Brussel).

Tekst: Abigaël Dewit
Foto’s: ©Abigaël Dewit