Amper een maand na hun* overwinning op het Belgisch kampioenschap poetry slam wint de Brusselse Marie Darah (32) in december 2021 ook de Europese titel. In september 2022 vertegenwoordigt die ons land op het World Slampionship. Hoe zit zo’n poetry slam-wedstrijd in elkaar, en valt poëzie wel te beoordelen?

Kersvers Belgisch en Europees kampioen poetry slam Marie Darah is nog maar een jaar actief als slamdichter. Toen hun boek Depuis que tu n’as pas tiré in 2020 uitkwam, merkte een vriendin op dat Darah’s schrijfstijl veel weghad van slam, een specifieke manier van poëzie voordragen waarbij je met intonatie en ritme je woorden kracht bijzet. ‘Zij heeft me overtuigd om het een kans te geven en kijk nu, een jaar later ben ik kampioen’, glundert Darah.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Marie Darah (@mariedarahslam)

Tot 1948 was poëzie een Olympische discipline. Ruim 35 jaar later bedacht de Amerikaanse bouwvakker Marc Kelly Smith een eigen wedstrijdformule binnen het genre: de poetry slam. Het publiek moest reageren op de optredens van dichters door hen aan te moedigen of uit te joelen. Hoe meer geluid ze maakten, hoe meer ze de jury konden beïnvloeden.

Jurysamenstelling

‘Bij wedstrijden zoals Smith ze bedacht heeft, worden vijf juryleden willekeurig uit het publiek geplukt’, licht Darah toe. ‘Die vijf personen komen dus niet noodzakelijk uit het literaire milieu. Zij geven punten van één tot tien, maar de hoogste en de laagste scores vallen af. De uiteindelijke score is het gemiddelde van de drie overgebleven quoteringen.’

‘Door de hoogste en laagste score niet te laten meetellen, kan er niet vals gespeeld worden’, verduidelijkt Darah. ‘Als mijn grootste vijand en mijn beste vriendin in de jury zitten en zij geven mij heel lage of heel hoge cijfers, kunnen die sowieso niet doorwegen in het eindresultaat. Bij de selectie van de jury wordt doorgaans wel nagegaan of er een band is met één van de deelnemende dichters. Als dat het geval is, krijgt iemand anders de plaats aan de jurytafel.’

‘Bij wedstrijden zoals Smith ze bedacht heeft, worden vijf juryleden willekeurig uit het publiek geplukt’

Bij officiële kampioenschappen kiest de organisatie er vaak voor om een vakjury samen te stellen. Gina van den Berg, coördinator van het Nederlands kampioenschap, licht die werking toe in de handleiding Poetry Slam van Creatief Schrijven vzw: ‘Onze jury bestaat uit een ervaren performer, een dichter met meerdere bundels en een poëziecriticus. Juryoordelen zijn altijd subjectief, maar zij kunnen hun persoonlijke mening staven aan hun kennis binnen het veld. De vakjury en het publiek kiezen samen de twee dichters die naar de finale gaan. In de finalebattle heeft de jury enkel nog een adviserende rol, het applaus van het publiek bepaalt de kampioen’, aldus Van den Berg. Om dat applaus zo objectief mogelijk in kaart te brengen, installeren organisatoren applaus- of decibelmeters.

Regels voor dichters

‘Iedere dichter krijgt drie minuten op het podium’, legt Darah verder uit. ‘We mogen de tijdslimiet overschrijden, maar per tien seconden gaat er een half punt van onze score af. Muziek of instrumenten mogen we niet gebruiken. In sommige wedstrijden mag je delen van je gedicht zingen, maar het is niet de bedoeling dat je dat drie volle minuten doet. Het is geen liedjeswedstrijd.’

‘Slamevenementen moeten een safe space zijn voor iedereen’

‘Wat de inhoud betreft zijn er geen restricties. In feite krijgen we volledig carte blanche’, zegt Darah. ‘Het moet enkel legaal blijven, dat wil zeggen dat je tekst niet mag oproepen tot geweld, racisme of homofobie. Jammer genoeg gebeurt dat soms toch, maar de deelnemer in kwestie wordt dan meteen gediskwalificeerd. Slamevenementen moeten een safe space zijn voor iedereen.’

Subjectief oordeel

‘Als dichter weet je op voorhand nooit waar elk jurylid op zal letten’, gaat Darah verder. ‘Sommigen houden van rijm, anderen niet. De ene luistert vooral naar de tekst, de andere wil omvergeblazen worden door een performance.’

‘De schoonheid van een gedicht is in ieder geval iets subjectiefs. Zelfs ons eigen oordeel over poëzie kan veranderen. Ik herinner me een gedicht dat ik jaren geleden las en toen deed het me niets’, geeft Darah toe. ‘Ondertussen heb ik heel wat meegemaakt en nu pas begrijp ik wat die dichter bedoelde. Plots raakte het me wel.’

‘Wat mijn winst op het EK zo bijzonder maakt, is het feit dat ik er blijkbaar in geslaagd ben om ook mensen met een andere culturele achtergrond te raken. Dat vind ik echt onwezenlijk’, verklaart Darah. ‘Elke deelnemer bracht die avond persoonlijke en toch universele verhalen. Ook al is er een taalbarrière, de magie van poëzie komt altijd over.’

*Marie Darah identificeert zich als genderfluïde en geeft de voorkeur aan de genderneutrale voornaamwoorden die/hen.

Tekst: Hanne Van Daele, eindredactie: Hanne Bral
Collage: Hanne Van Daele, foto links: © Hanne Van Daele, foto’s rechts: © Creatief Schrijven vzw