Tegen de oorlog in Oekraïne, tegen de hoge energie- en gasprijzen, tegen grensoverschrijdend gedrag, voor het klimaat… Tegenwoordig vindt er elke week een betoging plaats in Brussel. De jeugd lijkt zijn stem meer dan ooit te verkondigen. Maar waarom is betogen vandaag zo hot bij jongeren? Activisme-expert Cato Waeterloos: ‘Demonstraties zijn vaak het gevolg van wat zich al langer online afspeelt.’

Nu de coronapandemie stilaan evolueert richting een endemie, domineert de invasie van Rusland in Oekraïne het nieuws. En die switch vertaalt zich ook in de betogingen die tegenwoordig wekelijks – of zelfs dagelijks – plaatsvinden: coronademonstraties verdwijnen uit het straatbeeld, het protest tegen de oorlog in Oekraïne wakkert aan. Maar ook rond besparingen, grensoverschrijdend gedrag en hoge gasprijzen wordt betoogd.

Uiteenlopende motivaties
Waarom zijn jongeren tegenwoordig zo mondig? Cato Waeterloos van de UGent doet onderzoek naar activisme en politieke participatie en legt uit: ‘Jongeren zoeken een eigen manier om problematieken die hen nauw aan het hart liggen te verwerken. Daarbij focussen ze steeds minder op één specifiek thema, maar kijken ze meer naar wat er op dat moment belangrijk is voor hen. Terwijl vandaag de aard van participatie heel flexibel is, waren mensen vroeger vaker lid van één strikt afgebakende beweging, vakbond of politieke partij. De motivaties om te betogen liggen vandaag ook meer uit elkaar.’

‘Motivaties om te betogen liggen vandaag veel meer uit elkaar’ – activisme-expert Cato Waeterloos

Daarnaast speelt ook identificatie met het thema een belangrijke rol. Bewegingen als MeToo of Black Lives Matter hebben een persoonlijke aard: iedereen heeft wel z’n eigen ervaring met het onderwerp, z’n eigen reden om actie te ondernemen. Die persoonlijkere invulling zorgt voor meer engagement.

De UGent-onderzoekster is niet zeker of de jeugd nu meer betoogt dan tien jaar geleden, maar merkt wel dat jongeren enorm geëngageerd zijn. ‘Daarbij speelt de manier waarop jongeren zich informeren een grote rol. De meesten halen hun nieuws via digitale kanalen en sociale media. Op die platformen kan je zelf selecteren waarrond je je informeert en welke informatie je links laat liggen. Dat heeft negatieve gevolgen, maar het laat jongeren ook toe om een eigen expertise te ontwikkelen. Op die manier creëren ze een eigen online identiteit, die zich vaak zal uiten in offline acties.’

‘Sociale media laten jongeren toe om een eigen expertise te ontwikkelen’ – activisme-expert Cato Waeterloos

Sociale media als belangrijkste reden
De invloed van sociale media op het activisme bij jongeren is dus niet te onderschatten. Uit een studie van Waeterloos blijkt dat het niet uitmaakt wanneer of hoe jongeren ook participeren: sociale media spelen altijd een rol, al is het maar door op Facebook duidelijk te maken dat je van plan bent om te gaan betogen of door evenementen te delen.

Volgens de expert worden problemen die online onder de radar komen nog te dikwijls genegeerd. Vooral de overheid en de oudere generaties schrijven wat online gebeurt nog te vaak af als irrelevant. Met de bestorming van het Capitool hebben we gezien dat die denkfout ook tastbare gevolgen kan hebben: heethoofden namen de Senaat gewoonweg over. ‘Sociale media hebben nochtans veel positieve aspecten: gelijkgezinde burgers vinden elkaar en vormen een community. Hashtags brengen issues onder de radar en vanuit die dynamiek ontstaan fysieke betogingen. Het probleem ontwikkelt zich echter als leden van die online gemeenschappen blijven hangen en daardoor hun mening steeds versterkt zien. Als je visie binnen die online community nooit wordt uitgedaagd, kan dat extreme gevolgen hebben.’

‘Hashtags brengen issues onder de radar en zo ontstaan fysieke betogingen’ – activisme-expert Cato Waeterloos

Agressieve uitingen
Vooral bij de coronabetogingen zagen we dat meningen steeds vaker gewelddadig geuit worden. Die demonstraties mondden vaak uit in rellen. De verklaring waarom dit gebeurt is net dezelfde: ‘Mensen die tot geweld willen overgaan vinden elkaar online net zo gemakkelijk als mensen die een vreedzame actie willen organiseren’, aldus de onderzoekster.

Sociale media zijn dus een goede tool om zaken onder de radar te brengen die anders niet de aandacht zouden krijgen die ze volgens sommigen verdienen. Waeterloos besluit: ‘Jongeren willen gehoord worden en moeten weten dat er aandacht voor hen is. Zo daalt het wantrouwen tegenover de politiek. Wel moeten we alert blijven voor wat er online gebeurt en jongeren met voldoende divers nieuws proberen te bereiken.’

Tekst: Stijn De Belder, eindredactie: Lukas Emmerechts
Foto: Bartosz Brzezinski (CC BY 2.0)