‘Woke is een wraakbeweging die onze Westerse samenleving wil criminaliseren en opdelen in daders en slachtoffers’. Dat antwoordde Antwerps burgemeester Bart De Wever (NV-A) toen hem in De Zevende Dag gevraagd werd wat ‘woke’ voor hem betekende. De Wever ging tijdens het Eén-programma in debat met de Nederlandse journalist Joris Lyendijk over het begrip naar aanleiding van De Wevers nieuwe boek Over woke.

Wat is woke? Wel, zeker niet hetgeen wat De Wever uitkraamde tijdens de uitzending van De Zevende Dag. ‘Woke’, wat in essentie een emancipatiebeweging is, herleiden tot een kleinzerige en verwende wraakbeweging is gewoonweg ondoordacht en compleet van de pot gerukt.

De term ‘woke’ is de laatste jaren zo vaak gebruikt, maar ook misbruikt, waardoor haast niemand nog lijkt te weten wat het juist betekent. Toch denk ik dat een grote meerderheid het met me eens zal zijn, als ik zeg dat ‘woke’ staat voor een (soms radicale) vorm van bewustzijn van structurele problemen als racisme, homofobie & vrouwenhaat. Daarbij komt ook dat ze – zij die zichzelf ‘woke’ noemen – streven naar een samenleving met minder sociaal onrecht. Waar is het dan fout gelopen? Hoe komt het dat die betekenis verloren is gegaan?

‘Soms denk ik dat zij die tegen woke zijn – vooral conservatieve, witte, hetero, cis-mannen – bewust proberen de term in het belachelijke te trekken’

Wel, neem nu de jeugdboeken van Roald Dahl waarin ‘dik’ moest vervangen moest worden door ‘enorm’ als voorbeeld: voor mij persoonlijk zou dat – maatschappelijk gezien – een kleine, onbelangrijke verandering geweest zijn. Uiteindelijk is er niets vervangen of geschrapt. Toch waren er heel wat mensen die er zwaar aan zouden tillen aan moesten de woorden effectief vervangen zijn. Als argument wordt dan vaak aangehaald dat ook de witte, Westerse cultuur gerespecteerd en erkend moet worden. Zolang die cultuur niet haatdragend of discriminerend is tegenover bepaalde groepen, kan ik daar grotendeels in volgen. Waar het volgens mij fout loopt, is dat er zo’n heisa wordt gemaakt over kleine veranderingen in de media- en cultuurwereld, dat we vergeten wat de echte sociaal-maatschappelijke problemen zijn die de woke-beweging wilt aankaarten en oplossen.

Dan heb ik het over zaken als politiegeweld tegenover allochtonen, grensoverschrijdend gedrag tegenover vrouwen, pesterijen tegenover kinderen met een andere geaardheid… De lijst van structurele problemen kan blijven doorgaan. Soms denk ik dat zij die tegen woke zijn – vooral conservatieve, witte, hetero, cis-mannen – bewust proberen de term in het belachelijke te trekken, omdat ze in se weten dat zij een deel zijn van het grotere probleem. Eeuwenlang was de witte, hetero, cis-man diegene met de meeste privileges. Niemand kon hem iets aan. Verkrachten, vernielen, vernederen, enzovoort allemaal paste het in zijn privilegepakket. Denk aan een extreme voorbeeld als Harvey Weinstein, de Amerikaanse filmproducent die tientallen vrouwen seksueel intimideerde of aanrandde, of zelfs aan Bart De Pauw, de Vlaamse televisiemaker die jarenlang meerdere vrouwen seksueel intimideerde.

‘Natuurlijk verwacht ik niet onmiddellijk dat iedereen de juiste voornaamwoorden gebruikt bij non-binaire personen bijvoorbeeld, maar een beetje meer begrip en respect zou al fijn zijn…’

Tot op de dag van vandaag is er een ongelijkheid tussen minderheidsgroepen – hiermee doel ik op mensen met een andere huidskleur, genderidentiteit of seksualiteit – en  witte mensen die anti-woke zijn. Die ongelijkheid is bij iedereen anders: soms is die ontzettend groot, soms valt die mee. Maar tijden veranderen, gelukkig maar. Als de loonkloof tussen man en vrouw steeds kleiner wordt en mensen van kleur ook gehoord worden in de Vlaamse media, dan zie ik dat als een positieve verandering. Bovendien is iedereen voorstander van een maatschappij waar iedereen vrij en gelijk is. Is het dan zo moeilijk om te aanvaarden dat minderheidsgroepen steeds meer gezien en gehoord worden?

Voor sommigen blijkbaar wel: niet iedereen is even blij met bepaalde veranderingen van de voorbije decennia, die zorgen voor meer begrip, diversiteit en inclusie in onze samenleving. Velen, waaronder zeker ook conservatieve, witte, hetero cis-mannen, zien hun privileges ten koste van die van minderheidsgroepen verdwijnen als sneeuw voor de zon. Het heteronormatieve patriarchaat wordt vandaag de dag meer en meer in vraag gesteld. Het zou zo maar eens kunnen gebeuren dat je als witte, hetero cis-man een minderheidsgroep wordt en de samenleving niet meer naar je luistert. Wat dan? Als dat het enige is wat je kent, dan lijkt het me best beangstigend dat te moeten verliezen. Dus in zekere zin snap ik vanwaar die woede en frustratie komen. Heb ik medelijden met de machoman? Misschien wel, een beetje…

Elke vorm van emancipatie op een agressieve of lompe manier afschilderen als wraakzuchtig en absurd zal er niet voor zorgen dat die angst en frustratie plots verdwijnen. In tegendeel, het toont juist nog meer hoe onwetend en onbegripvol anti-wokers kunnen zijn. Natuurlijk verwacht ik niet dat iedereen in een vingerknip weet en begrijpt wat intersekse inhoudt of onmiddellijk de juiste voornaamwoorden gebruikt bij non-binaire personen. Veranderingen zijn moeilijk en angstaanjagend, daar kan ik helemaal inkomen. Maar een beetje meer begrip en respect zou al fijn zijn…

Tekst: Noah Frooninckx Buelens
Foto: Michiel Hendryckx (CC BY-SA 3.0)