Een ode aan vrouwelijke componisten Clara Schumann, Ethel Smyth en Annelies Van Parys
Jaarlijks staat 8 maart in het teken van Internationale Vrouwendag. Deze dag is voor vrouwen wereldwijd een moment van verbondenheid. Een ideale gelegenheid om vrouwelijke componisten uit de schaduw van hun mannelijke collega’s te halen. 21bis licht vijf niet te missen artiesten uit.
1. Clara Schumann: erkenning in 19de eeuw was moeilijk voor een vrouw
De naam Schumann doet muziekliefhebbers waarschijnlijk aan Robert Schumann denken. Maar ook zijn vrouw Clara was een bekende componiste in Duitsland. Clara Schumann erfde het muzikale talent van haar moeder, Mariane Wieck. Ook haar vader Friedrich Wieck was getalenteerd en werd later haar muziekleraar. Op 20 oktober 1828 gaf Clara haar eerste piano optreden in het Gewandhaus in Leipzig. Naast optreden was ze ook componist, op haar elf jaar werden haar Quarté Polonaises gepubliceerd. Hierna volgen nog meer eigen composities van Clara.
Erkenning krijgen als vrouwelijke componist in de negentiende eeuw was moeilijk. Een muziekrecensent uit die tijd, Carl Ferdinand Becker schreef: ‘Er kan geen sprake zijn van een serieuze recensie over dit werk omdat het van een vrouw is.’ Ook haar man Robert Schumann zal weerstand bieden tegen haar werk. Robert wou dat Clara haar stijl aan de zijne zou aanpassen. Toch slaagt Clara erin om een van de grootste pianisten te zijn van haar tijd.
‘Er kan geen sprake zijn van een serieuze recensie over dit werk omdat het van een vrouw is.’- Carl Ferdinand Becker
2. Ethel Smyth: componeerde het strijdlied ‘The March of the Women’
Een componiste die zeker niet mag ontbreken is de Engelse Ethel Smyth. Ze was naast pianiste ook leider van de Suffragettesbeweging. Deze beweging werd opgericht in de eerste feministische golf, waarna de eerste strijd voor vrouwenrechten begon.
Lange tijd dacht Ethel dat politiek en muziek niet combineerbaar waren. Daarom verliet ze meerdere malen haar thuisland om niet betrokken te geraken in de debatten over vrouwenkiesrecht. Maar in 1910 kiest Ethel ervoor om toch lid te worden van een feministische beweging. Ze componeerde uiteindelijk het strijdlied ‘The March of the Women’ van de Suffragettes. Op het einde van Ethel haar leven werd ze verliefd op de feministe Virginia Woolf. Deze liefde was voor Ethel helaas onbereikbaar.
3. Mélanie Bonis: eerste vrouwelijke secretaris van ‘Société nationale de musique’
Deze Franse componiste was autodidact en leerde haarzelf pianospelen. Er werd verwacht dat ze net als haar moeder naaister zou worden, maar ze koos voor een andere toekomst. Door een vriend van haar ouders kon ze studeren aan het ‘Conservatoire de Paris’. Daar won ze in 1880 een eerste prijs voor harmonieleer.
Haar allereerste compositie ondertekende ze met ‘Mel Bonis’. Dit omdat ze als vrouw niet herkend wilde worden. Mélanie was aan het einde van haar leven de eerste vrouwelijke secretaris van ‘Société nationale de musique’. Dit is een Franse organisatie voor klassieke muziek.
© Christine Géliot
4. Annelies Van Parys: een Vlaamse componiste
De Vlaamse componiste Annelies Van Parys studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Gent. Ze componeert vooral kamermuziek en grote orkestrale stukken. Ze werd hier al voor bekroond met prijzen zoals Vlaanderen/Quebec (2001), Jeugd en Muziek (2004), gebroeders Darche (2009) en was laureaat van de Koninklijke Vlaamse Academie van België (2011).
5. Nina Smeets: ‘Piano Concerto Nr. 12 van Mozart’ wekte haar terug tot leven
Nina Smeets, de dochter van Braziliaanse componiste en dirigente Eliane Rodrigues, mag niet aan het lijstje ontbreken. Haar moeder werd in 1983 vijfde op de prestigieuze Koningin Elisabethwedstrijd.
Nina is volgens een artikel uit ‘Het Nieuwsblad’ het levende bewijs dat een wedergeboorte altijd mogelijk is. De jonge pianiste viel op driejarige leeftijd in een vijver en belandde in coma. Er werd verwacht dat ze met zware hersenbeschadiging zou ontwaken uit de coma, maar het ‘Piano Concerto Nr. 12 van Mozart’ wekte haar terug tot leven.
Smeets componeerde sindsdien haar eigen solo pianoboek en een album dat ‘Project Reborn’ heet. In 2016 werd ze genomineerd voor een ‘Akademia Music Award’. Het juryverdict was veelzeggend: ‘Nina Smeets mag dan de toetsen strelen met een ongeëvenaarde handigheid, maar het zijn haar onderliggende compositorische instincten die ons ademloos achterlaten met een waardering voor Project Reborn’.
Lees en luistertips voor Internationale Vrouwendag
Vrouwelijke componisten uit het verleden leefden vaak in de schaduw van hun man. Vandaag zien we dat het minder een probleem is om als vrouw composities te maken.
Hieronder een paar luister en leestips die je meenemen in de wereld van vrouwelijke componisten:
Tekst: Amelie Van Bogaert
Foto’s: © Christine Géliot & Hamid Tajik via Pexels