Schrijfster Saskia De Coster liet zich onder het mom van het project ‘The Author is Present’ vier weken lang opsluiten in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA) om daar haar nieuwe roman af te werken. Een vrijwillige keuze voor eenzaamheid en afzondering, maar wat als je die keuze niet hebt? Wat als die eenzaamheid niet vrijwillig is?

De Coster maakte van een glazen hokje in de Heldenzaal van het KMSKA de hele maand februari haar leefomgeving. Omringd door werken van Van Eyck, Ensor en Rubens werkte ze haar nieuwste roman af. Doordat De Coster achter een doorzichtige wand zat, kregen de museumbezoekers een glimp van haar schrijfproces. Kijken mag, praten niet. Na vier weken verliet de schrijfster het KMSKA en zo ook haar periode van isolatie en eenzaamheid. Maar wanneer je niet vrijwillig voor die eenzaamheid kiest, kan je er dan ook zomaar afstand van nemen?

‘Op de momenten dat ik me het eenzaamste voelde was ik dus wel omringd door mensen, maar ik voelde me zo alleen in die gesprekken’

Cijfers van Statbel uit februari 2022 tonen aan dat een kleine 30% van de Belgen zich altijd of meestal eenzaam voelt. Uit cijfers van het Nationaal geluksonderzoek van de Universiteit Gent blijkt dat 36% van onze landgenoten zich matig eenzaam voelen. Vooral alleenstaanden en langdurig zieken ervaren eenzaamheid, maar ook bij jongeren steken de gevoelens wel eens de kop op. Een kleine 5% van de jongeren tussen de 16 en 24 jaar voelt zich altijd of meestal eenzaam. Bij 25 tot 49-jarigen is dat 7% en bij de 50 tot 74-jarigen 16,6%.

De oorzaken voor zulke gevoelens kunnen bij iedereen anders zijn. Lucas (19) kampte de voorbije jaren geregeld met een heftig gevoel van eenzaamheid. Nu kan hij het gevoel beter plaatsen, maar toch overvalt het hem soms nog. ‘Ik voelde me vaak eenzaam wanneer ik een gesprek had met mensen en besefte dat het me niet lukte om er een deftige conversatie van te maken. Onzekerheid overviel me dan omdat ik bang was dat die persoon me niet leuk of grappig zou vinden. Op de momenten dat ik me het eenzaamste voelde was ik dus wel omringd door mensen, maar ik voelde me zo alleen in die gesprekken.’ Het ging soms zelfs zo ver dat Lucas zijn onzekerheidsgevoel zich op het randje van paranoia bevond. ‘Ik was angstig om te praten met mensen uit schrik om iets fout te zeggen. Met momenten besloot ik zelfs om niet naar school te komen uit angst voor de confrontatie.’

‘Ik controleerde hoeveel likes ik kreeg, ik ging weeral op zoek naar de bevestiging dat mensen me niet afkeurden’

Bij Renée (19) vertonen de eenzame gevoelens zich op andere momenten. ‘Ik word er pas mee geconfronteerd wanneer ik ook effectief alleen ben. Dan voelt het alsof ik niemand heb waar ik bij terechtkan, terwijl ik weet dat ik veel vrienden heb. Er blokkeert dan iets in mijn brein.’ Renée begint dan, net zoals Lucas, alles te overdenken en in vraag te stellen. ‘Dan twijfel ik plots aan het beeld dat andere mensen van mij hebben, maar wanneer ik bij mensen ben verdwijnen die vervelende gevoelens. Het probleem daarmee is dat ik me zo veel mogelijk met mensen omring, maar wanneer ik alleen ben slagen mijn gedachten op hol.’

Noor (19) ervaart de eenzaamheid zowel in het gezelschap van vrienden als wanneer ze alleen is. ‘Ik voel me niet veilig bij mezelf wanneer ik ’s avonds in mijn eentje op mijn kamer zit. Ik sta er plots alleen voor en af en toe uit zich dat in angsten of zelfs een paniekaanval.’ Maar ook ik groepen bekruipt haar soms een beklemmend gevoel. ‘Wanneer ik in een groep iets vertel, krijg ik soms het gevoel dat niemand luistert naar wat ik vertel, of vooral niet wil luisteren naar wat ik vertel.’

Of Noor, Lucas en Renée zich nu alleen of in een groep bevinden, sociale media wakkert hun gevoelens van eenzaamheid altijd op een negatieve manier aan. ‘Wanneer ik alleen ben en op sociale media kijk, dan confronteert me dat met alle dingen waar ik niet bij ben of geen geld voor heb, zoals een duur festival’, zegt Renée. ‘Dat is ook de reden waarom ik niet mee op de BeReal-hype spring, ik zou me er een stuk eenzamer door voelen.’ Ook Lucas zocht vroeger vaak bevestiging op sociale media om eenzame gevoelens te onderdrukken. ‘Ik controleerde hoeveel likes ik kreeg, ik ging weeral op zoek naar de bevestiging dat mensen me niet afkeurden.’

Net zoals dat er niet één aanleiding tot eenzaamheid leidt, is er ook niet één oplossing. Eenzame gevoelens worden op verschillende manieren getriggerd en er zijn dus ook verschillende oplossingen. De drie getuigen in dit artikel zochten al externe hulp, met wisselende resultaten. ‘Het belangrijkste is te beseffen dat een psycholoog je niet kan genezen’, vertelt Lucas. ‘Maar die kan je wel jezelf beter leren begrijpen en zo ontdekte ik dat je beslissingen niet de gevolgen van je emoties hoeven te zijn, maar dat het ook omgekeerd kan.’

‘Ik ging al enkele sessies naar de psycholoog, maar tot nu toe werkt het niet voor mij’

Ook Noor vond externe hulp een helpende factor. ‘Bij de therapeute krijg ik tips die me helpen om de eenzame gevoelens te laten passeren. Enkele voorbeelden zijn ademhalingstechnieken, rustgevende muziek of simpelweg bepaalde geluiden.’ Spijtig genoeg zorgt externe hulp niet altijd voor het gewenste resultaat. ‘Ik ging al enkele sessies naar de psycholoog’, vertelt Renée. ‘Maar tot nu toe werkt het niet voor mij. Ik krijg niet de tips die ik nodig heb en mijn mentale toestand verandert niet. Daarom ga ik op zoek naar een andere psycholoog.’

Online zijn er tal van lijstjes die hulp bieden om eenzame gevoelens onder controle te houden. Zo suggereerde de krant De Morgen twee weken geleden vier tips in een Instagrampost om eenzaamheid te voorkomen. Volgens een van de tips is vrijwilligerswerk een goede manier om nieuwe mensen te leren kennen en je tegelijkertijd ook nuttig te maken voor anderen. Natuurlijk helpt deze tip niet wanneer je ook eenzaamheid binnen groepen ervaart, maar voor sommige mensen kan dit wel nuttig zijn.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door De Morgen (@demorgen)

De Nederlandse overheid nam het heft in eigen handen en publiceerde zelf een soort first aid kit voor wanneer je met eenzame gevoelens zit. Er zijn nog tal van andere tips en oplossingen op het internet te vinden. Enkele voorbeelden zijn afstand nemen van sociale media en naar buiten gaan, contact opnemen met oude contacten of leren om je eigen gezelschap te waarderen. Het belangrijkste blijft dat je kijkt naar welke soort eenzaamheid jij hebt en welke oplossing daarvoor werkt. Wanneer je er zelf niet uitgeraakt, is externe hulp een mooie optie.

Zit je zelf met eenzame of depressieve gevoelens? Dan kan je terecht bij Tele-Onthaal, Awel of de Zelfmoordlijn. De telefoonnummers zijn respectievelijk 106, 102 en 1813.

Tekst: Staf Smets
Foto: © Lucas Verbist