In Nederland gaan er meer jongeren terug naar musea, volgens geschiedenismagazine Historiek, maar in België valt dat niet te merken. In Van Gogh: the immersive experience brengt men schilderijen van Vincent Van Gogh op een creatieve en technologische manier tot leven met 360° kamers, VR-brillen en projecties. 21bis-reporter, Julie gaat op onderzoek. Maakt deze beleving kunst aantrekkelijker voor jongeren?

Bij het begrip ‘kunst’ denken we aan oude schilderijen die droog tegen een muur hangen. In de ruimtes waar kunstwerken hangen lijkt het altijd stil. Mensen lopen wat rond of zitten vanop een afstand te staren naar de kleuren en vormen die zijn geschilderd. Heel soms wordt de rust verstoord wanneer enkele klimaatactivisten zich vastlijmen aan een werk of de kunst besmeuren met eten, maar een museum is doorgaans een stille en saaie bedoeling.

Plots speelde de vraag op: is er geen leukere manier voor jongeren om kunst te beleven? Nadat we op Instagram bestookt werden met reclame voor Van Goght: the immersive experience beslisten we om deze recente vorm van kunstbeleving uit te testen in de Brusselse Hortagalerij. In de eerste ruimte van de tentoonstelling Van Gogh: the immersive experience is er een tijdlijn van de schilder te zien, volledig omringd met licht. In de eerste ruimte van de tentoonstelling is er een tijdlijn van de schilder te zien, volledig omringd met licht.

Oh, op het eerste zicht is er niets speciaal aan. In het andere deel dompelen we ons onder in de Japanse cultuur door thee, omdat Van Gogh een voorliefde had voor Japan. We verbranden meteen onze tong, maar durven wedden dat we iets van bloemen proeven. Na een kort filmpje over Vincent Van Gogh wandelden we door een gang en belanden in een ruimte met enkele van zijn schilderijen. We vermoeden echter dat dit geen originele werken zijn, en terwijl we het bord met de bijkomende uitleg lezen, beweegt er iets in de hoek van het scherm. Het lijkt of de schilder terug tot leven komt.

‘De Golven van het water in de haven maken ons bijna zeeziek’

De grootsheid van de ruimte overweldigd. Op elke centimeter van de kamer wordt er kunst geprojecteerd. Heel de ruimte is blauw en het voelt alsof we in het schilderij De Sterrenacht staan. De golven van het water in de haven maken ons bijna zeeziek. De frisse wind die we voelen, doen ons denken dat we in het schilderij bevinden en dat dit de nieuwe werkelijkheid is. De muziek geeft aan welke gevoelens Vincent Van Gogh in zijn schilderijen wil steken. Het voelt soms wat dramatisch en droevig. Maar het is geweldig om te zien wat technologie kan.

In de volgende gang zien we letterlijk het kunstwerk De Slaapkamer. We ploffen neer in het harde bed met de zacht rode stof en  kloppen met onze handen op het kussen. We voelen de houten vloer onder ons kraken. We zouden dit zelf nooit als hotelkamer kiezen, maar het brengt het oorspronkelijke schilderij meer tot leven. We lopen door naar de volgende kamer voor we in slaap vallen op het bed. Er hangen spiegels in de gang waarvan we geen idee hebben waarom ze hier hangen. Ze geven onze lichamen rare vormen. De rustgevende muziek trekt onze aandacht. Het brengt ons terug in Japanse sferen. Ons gevoel stelt niet teleur. We wandelen binnen in een Japanse tuin de blaadjes vallen van de bomen en de vlinders fladderen rond onze hoofden.

De laatste ruimte is met VR-brillen. We zetten ons neer op een witte draaistoel en de misselijkheid speelt al op, maar we zijn heel benieuwd naar deze laatste ervaring, dus we zetten de grote lompe bril op.

‘We kijken voor ons uit en we hebben het gevoel dat we een koppel aan het stalken zijn’

De start is in een geel huis, daarna lopen we door naar een slaapkamer en vermoedelijk is de Van Goghs slaapkamer inde Franse stad Arles. Vervolgens lopen we door de raam van de kamer en komen we terecht in een café. Er is in de rode ruimte een pooltafel, maar we kunnen er jammer genoeg niet op spelen. Daarna wandelen we door een grote opening met een bruine kader. We kijken voor ons uit en we hebben het gevoel dat we een koppel aan het stalken zijn. Ze liggen gezellig met twee in het veld zonder enige weet van ons. Dan gaan we snel naar rechts richting een verlaten korenveld, maar als we goed kijken, is er beweging in het veld. Hier worden veel schilderijen getoond, iets met een maaier en kraaien. Vervolgens gaan we naar een padje in de weide dat leidt naar een bos met een brug in de verte, maar we geraken er niet. Het bos verandert plotseling in een abstract geheel. Alle kleuren worden donker en transformeren in De Sterrenacht. Plotseling stopt de wandeling en gaat deze verder in een galerij. Daar maken we nog even kennis met een paar zelfportretten van Van Gogh en dan wordt het scherm zwart.

Maar zijn immersieve tentoonstellingen de toekomst? We legden onze bevindingen naast de mening van freelance cultuurjournaliste Virginie Platteau.

Wat vind jij van deze VR-tour?

‘Het is goed dat deze technologie er is, maar je kan exact dezelfde beleving hebben in een museum. Als je lang genoeg kijkt naar een stilstaand schilderij, dan begint je hoofd al in te beelden dat het beweegt en brengt het schilderij allemaal emoties te weeg. Met deze technologie wordt het beeld of je verbeelding al voor jou gevormd.’

‘Er zijn bij zo’n tentoonstelling enorm veel prikkels. Achteraf gaan alleen maar de bekende en meest spectaculaire schilderijen blijven hangen in je hoofd. Hierdoor is het soms beperkt zelfs met deze technologie. Ze kunnen dit niet met elk schilderij doen, want er moet gekeken worden wat het beste uitkomt op de beamer of in VR.’

Heeft effect op de ervaring als je alleen maar kan kijken naar replica’s?

‘Ja. De magie gaat ook uit van de uniciteit van zo’n werk tegenover een replica. Waarom zouden zijn originele schilderijen tegen hoge prijzen geveild worden? Puur omdat het uniek is. Omdat geen enkel schilderij hetzelfde is. En ergens zijn we altijd op zoek naar een unieke belevenis. Als je de schilder echt wilt kennen, dan met je naar zijn originele schilderijen gaan kijken in een museum.’

Is het goed om kunst op deze technologische manier weer te geven?

‘Op deze manier heeft het niet veel meer met kunst te en het is louter een commerciële keuze. We zijn als mens gewoon aan sensatie en entertainment. Het is een leuke manier om zo’n tentoonstelling te maken, dat hebben ze nog gedaan met andere kunstenaars. Het is jammer dat door de technologie een gewoon schilderij uit een museum, het ‘echte’, niet goed genoeg meer is voor de mensen.’

Hoe kan kunst een belangrijke rol spelen bij jongeren?

‘Het kan jongeren emotioneel ontwikkelen. Als je naar een vorm van kunst kijkt en je voelt je aangesproken, dan weet je dat je niet alleen bent. Zo kan je een band krijgen met de kunstenaar of mensen die hetzelfde voelen of hebben meegemaakt. Wanneer kunst toegankelijk is voor jongeren en ze er vrijwillig voor kiezen om zich te laten raken, dan zijn ze ook verbonden met elkaar.’

Tekst: © Julie De Voght
Foto’s: © Julie De Voght