Mentale mishandeling krijgt te weinig aandacht in onze maatschappij en in de media, volgens mensen uit de zorgsector. Het gaat steeds over fysiek geweld. Hierdoor krijgt het mentale aspect minder herkenning. ‘De geestelijke gezondheidszorg wordt stiefmoederlijk behandeld.’

Er verschijnen te weinig berichten over mentale mishandelingen bij jongeren en dat zorgt voor weinig erkenning. ‘Er moet meer berichtgeving komen rond het probleem’, vertelt Eline Van De Woestijne (31), hulpverlener bij het Jongeren Advies Centrum (JAC). ‘Zo kan het in de maatschappij genormaliseerd worden dat het oké is om zo’n probleem aan te geven. Daardoor weten de jongeren dat ze een plek hebben om hulp te zoeken als ze zich in bepaalde zaken herkennen. We moeten als organisatie dit onderwerp op een serieuze manier aankaarten en jongeren moeten weten dat we naar ze luisteren. Een mentale mishandeling moet ook herkend worden als een mishandeling.’ Kinderpsycholoog Joke Van Hoeck sluit zich hierbij aan. ‘We moeten mentaal welzijn op de agenda blijven zetten. Alle kanten van het verhaal moet aandacht krijgen en alles moet als evenwaardig gezien worden. De geestelijke gezondheidszorg wordt stiefmoederlijk behandeld.’

Ze vinden dat het meer aandacht verdient in de media, louter dan alleen maar cijfers rond de problematiek. ‘Er moet in de media meer verhalen verschijnen van mensen die te maken hebben gehad met een mentale mishandeling,’ vult Saar Michiels (20) aan, student orthopedagogie aan Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen. ‘Cijfers zijn niet belangrijk. Je gaat altijd een groep buitensluiten als je over cijfers communiceert, want sommige gevallen van mentale mishandeling kan je niet een hokje steken of er een getal opplakken. De media kunnen beter naar jongeren zenders gaan en jongeren met een verhaal aanspreken en er reportages over maken.’

‘Er zijn nog veel taboes onder jongeren over soorten mishandelingen zowel mentaal als fysiek’

De media kan een grote rol spelen in het informeren van jongeren, maar de scholen zijn ook belangrijke spelers. ‘De scholen kunnen heel veel zien’, vindt Eline Van De Woestijne van JAC. ‘Ze kunnen gemakkelijk de afwezigheden van de leerling in kwestie bestuderen, maar ook naar diens punten kijken. Dat zijn twee belangrijke factoren die kunnen aangeven in welke situatie een jongere zich bevindt. De leerkrachten staan bovendien veel dichter bij de leerlingen en kunnen sneller iets opmerken qua gedragsverandering.’

Soms geven scholen te weinig informatie over het mentale welzijn aan jongeren. ‘Er zijn nog veel taboes onder jongeren over mishandelingen, zowel mentaal als fysiek’, zegt student orthopedagogie Saar Michiels. De school kan dat verbreken door een extra moment vrij te maken op, bijvoorbeeld, de RSV-dagen die in teken staan van rationele en seksuele vorming. Of ze kunnen een mentall-health-dag inlassen. Op die manier kunnen jongeren zien dat bepaalde situaties niet normaal zijn.’

Wachttijden maakt alles erger

De wachttijden in de medische sector zijn al jaren lang een probleem. ‘Na corona is het probleem alleen nog maar erger geworden,’ zegt kinderpsycholoog Joke Van Hoeck. ‘De overheid investeert veel in medische zorg en ziekenhuizen,  er gaat maar zes procent van het totale budget naar de geestelijke zorg. Hierdoor ontstaan er lange wachtlijsten en zo escaleert heel de boel. Jongeren kunnen nergens terecht met hun problemen en zo belanden ze uiteindelijk op spoed.’ Saar Michiels kan er ook geen verklaring voor vinden. ‘Ik snap niet dat de wachtlijsten zo lang zijn. We zijn met gigantisch veel studenten orthopedagogie en psychologie aan KDG. Ik vraag mij af waar zij allemaal naartoe gaan met hun diploma.’

‘We zien jammer genoeg bij vele organisaties wachtrijen’, vertelt Eline Van De Woestijne van JAC. ‘We proberen jongeren altijd zo goed mogelijk te helpen zodat ze niet meteen naar een therapeut of psycholoog moeten worden gestuurd. Er is veel vraag naar die mentale ondersteuning. We willen niemand op een lijst zetten of ze weken laten wachten na de eerste signalisatie van een probleem.  Daarom proberen wij om sommige jongeren door te verwijzen binnen ons Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW).’

‘De persoon werd in de wachtrij gezet met een muziekje alsof je een of andere klantenservice belt’

De vrijwilligers zijn met te weinig om de wachttijden te verminderen. ‘De overheid zou het vrijwilligerswerk meer moeten promoten en meer geld vrijmaken voor het mentale welzijn’, herhaalt Saar Michiels. ‘Ik heb onlangs nog een verhaal gehoord van iemand dat naar de zelfmoorlijn wilde bellen, maar er nam niemand op. De persoon werd in de wachtrij gezet met een muziekje alsof je een of andere klantenservice belt. Het was gewoon zo grappig, bijna ironisch, dat die persoon zichzelf niets meer wilde aandoen. Dus er moet meer ingezet worden op de directe bereikbaarheid, want het is voor jongeren al een grote stap om uit zichzelf te bellen. De stap wordt alleen maar groter als ze later nog eens een poging moeten wagen.’

Gevolgen van lange duur

Wat is een mentale mishandeling? ‘Een mentale mishandeling is een handeling die bij iemand anders wordt toegebracht, waar iemand zich niet goed bij voelt. Bijvoorbeeld door pesten, uitschelden of kleineren’, vertelt Eline Van De Woestijne van JAC. ‘Wanneer een belangrijke volwassene regelmatig negatief is tegen het kind en zo de eigenwaarde van het kind gaat schaden’, vertelt kinderpsycholoog Joke Van Hoeck.

De gevolgen van een mentale mishandeling worden onderschat. ‘Als jonge mensen of kinderen dit meemaken gaan ze zichzelf niet graag zien en denken dat er iets grondig mis is met hun en worden vooral onzeker’, vertelt Joke Van Hoeck. ‘Hieruit kan faalangst, perfectionisme maar ook minderwaardigheidscomplexen door ontstaan. Dit kan zich soms ook nog uiten in een depressie en hun zelfvertrouwen gaat sterk dalen.’

‘Een mentale mishandeling raak je nooit kwijt’

In de toekomst van het slachtoffer zal dit ook een impact hebben. ‘Als ze later zelf hun kinderen opvoeden, zal die mentale mishandeling altijd een soort van impact hebben’, verklaart Joke Van Hoeck. ‘De nummer één oorzaak van psychische mishandeling is: stress’, vervolledigt Saar Michiels. ‘Ouders reageren zich af op hun kinderen door verschillende stressfactoren. Daarom is het belangrijk dat de slachtoffers die vicieuze cirkel doorbreken. Als de kinderen zo slecht zijn opgevoed is de kans groot dat ze dit later ook bij hun eigen kinderen gaan doen, omdat ze niet beter weten.’

We mogen het probleem niet onderschatten. ‘Een mentale mishandeling raak je nooit kwijt’, concludeert Eline Van De Woestijne. Je zult een manier moeten vinden om het een plek te geven in je leven en bekijken wat je er zelf aan kan doen. Je moet terug andere mensen leren vertrouwen en dat duurt even. Maar slachtoffer van een mentale mishandeling dragen dat heel hun leven mee.’

Tekst: Julie De Voght
Foto: Foto door RDNE Stock project