De verkiezingen in Polen zitten erop. Een definitieve uitslag is er nog niet, maar de eerste exitpolls tonen al opmerkelijke resultaten. De Poolse regering volgde acht jaar de rechts-conservatieve koers en dat lijkt de Poolse kiezer niet langer te willen. ‘Jongeren zien hoe het er de voorbije jaren aan toe ging in Polen en beseffen dat het beter kan.’

De rechts-conservatieve partij PiS, Recht en Rechtvaardigheid, is volgens de exitpolls nog altijd de grootste partij. Ze was de voorbije acht jaar aan de macht in Polen. Maar dit jaar heeft PiS niet genoeg zetels om zelf een meerderheid te vormen en dat brengt mogelijkheden met zich mee. Zo zouden drie oppositiepartijen samen een coalitie kunnen vormen en daarmee een nieuwe, progressieve politieke wind door Polen laten waaien. 

Een van die partijen is KO, de Burgercoalitie. Ze komen voorlopig als tweede grootste partij uit de polls. Donald Tusk is kopstuk van die partij, alsook premier van Polen tussen 2007 en 2014. Hij wil de band tussen het land en de Europese Unie terug versterken. Als KO samengaat met het centrumrechtse Trzecia Droga (Derde Weg) en het linkse Nowa Lewica, die in de polls respectievelijk op de derde en vierde plek eindigen, behalen ze 248 zetels. Dat is voldoende om een meerderheid te vormen. 

En nu?

Als de verkiezingsuitkomt definitief is, duidt Pools president Andrzej Duda aan wie een eerste poging tot regeringsvorming mag wagen. Hij komt zelf uit de PiS-partij, dus de partij zal ongetwijfeld eerst aan zet komen. Al is de kans dat zij effectief een regering kunnen vormen klein, omdat ze geen absolute meerderheid bezitten. Dan komen de oppositiepartijen aan zet en proberen zij een coalitie te vormen. Tusk zou aan het hoofd van die coalitie staan en daarmee voor een derde maal premier worden van Polen. 

Opvallend aan deze verkiezingen was de recordopkomst. Maar liefst 73 procent van de Poolse bevolking bracht hun stem uit. Roksana Szymikowska (20) is zelf Pools en studeert International Communication aan de Thomas More-hogeschool in Mechelen. Zelf stemde ze vanuit de Poolse ambassade in Brussel, zodat haar stem zeker meegeteld wordt. Roksana verklaart de grote opkomst aan de stembussen door de jongere generatie. ‘Jongeren hebben het gevoel dat ze hun stem kunnen laten horen. Ze zien hoe het er de voorbije jaren aan toe ging in Polen en beseffen dat het beter kan.’ 

De voorbije jaren gebeurde er inderdaad veel in Polen. Onder het beleid van de PiS ging de democratie erop achteruit. De regering zette de media onder druk om enkel te publiceren wat politici zelf naar buiten wilden brengen. Ook vrouwen konden op minder rechten rekenen. De abortuswetgeving is zo geregeld dat het bijna onmogelijk is om legaal abortus te ondergaan. Zowel de vrouw als de uitvoerende arts kunnen zware straffen krijgen. ‘Onder de PiS ging alles de verkeerde kant op: vrouwenrechten, inflatie, oorlogen rond ons land enzovoort ‘, zegt Roksana. ‘Ik hoop dat de nieuwe partijen voor verandering kunnen zorgen.’

Independence Day

Anneleen van Kuyck, journaliste en docente cultuurjournalistiek bij Thomas More, trekt begin november met een groep studenten naar Polen. ‘Het is nog koffiedik kijken, maar wat er de komende weken staat te gebeuren op politiek vlak, is enorm interessant’, vindt ze. ‘Ik ben bijvoorbeeld benieuwd naar de invloed van de verkiezingsresultaten op de demonstraties op Independence Day, wanneer we daar zijn.’ Op 11 november viert Polen haar onafhankelijkheid en dat gaat steevast gepaard met de nodige protesten op straat. ‘We zullen de uitslag van de verkiezingen voelen’, aldus Van Kuyck. ‘De sfeer zal misschien grimmiger zijn, omdat PiS en de harde aanhangers van de partij zich nu waarschijnlijk wat bedreigd voelen. Maar wie weet wordt het één groot volksfeest.’

Tekst: Staf Smets en Jani Lambrechts
Collage bovenaan: Staf Smets
Beelden collage: Sora Shimazaki via Pexels, Martha de Jong-Lantink (CC BY-NC-ND 2.0 DEED)