In het weekend van 20 tot 22 oktober liep Film Fest Gent op zijn einde. De animatiefilm The Boy and the Heron van de Japanse filmstudio Studio Ghibli sloot het twee weken durende filmgebeuren af. Waarom verdient de film zijn plekje op het festival?

‘Dit is een mooie kans om animatie voor een ‘serieuzer’ volwassen publiek te brengen’, vindt Ward Dermaut (23), student 3D-animatie en een grote animatiefan. Hij wist een ticketje te versieren voor de uitverkochte vertoning van The Boy and the Heron op vrijdag 20 oktober en was lovend. ‘De film was heel nice, maar ik moet hem wel nog even laten bezinken. Dat heb ik meestal wel bij een film van Studio Ghibli, maar ik kijk ernaar uit om erover te lezen en zo antwoorden te vinden op de vragen die ik nog heb over de film.’

The Boy and the Heron is het nieuwste werk van Hayao Miyazaki, samen met Isao Takahata, de oprichter van de Japanse filmstudio Studio Ghibli. Hij maakt al sinds 1985 verschillende toonaangevende animefilms die in de filmwereld gesmaakt worden door hun tekenstijl en de onderwerpen die ze aansnijden. Maar wat is er zo speciaal aan dat animegenre? 

‘De meeste animefilms- en series zijn gebaseerd op manga’, legt Wouter van Rymenant, medewerker bij mangashop Akiba, uit. ‘De letterlijke vertaling van manga is Japans stripverhaal. Anime is daar de geanimeerde vertolking van.‘ Maar dat is net waarin Studio Ghibli zich onderscheidt van andere animeproducties. ‘De Ghibli-films zijn niet gebaseerd op manga en staan daardoor op zichzelf. Dat is een element wat hen uniek maakt.’ 

Ook de onderwerpen en de stijl onderscheiden Ghibli van andere films in het genre. ‘Miyazaki’s werk is vaak maatschappijkritisch’, zegt Van Rymenant. ‘Het is heel vrouwvriendelijk en er spelen verschillende sterke vrouwelijke personages een grote rol, wat in anime niet vaak het geval is.’ Daardoor speelt Ghibli volgens Van Rymenant een niveau hoger dan andere animeproducties en verdient hun nieuwe film zeker een plekje op Film Fest Gent. ‘Het is altijd een groot evenement wanneer er een nieuwe Ghiblifilm uitkomt en de studio ontving in het verleden al verschillende prijzen voor het werk wat ze afleverden. Doordat ze kwalitatief zo goed zijn merk ik dat de neerbuigende houding, die vroeger zeker bestond tegenover anime, aan het veranderen is. Genoeg redenen volgens mij waarom The Boy and the Heron thuishoort op een groot filmfestival.’

‘Veel Westerse animatoren laten zich beïnvloeden door de Japanse tekenstijl en nemen die over’

Ook Karin Vandenrydt, co-directeur bij het Brussels animatiefestival Anima, is blij met de slotfilm. ‘De productie van animefilms in Japan is gigantisch, maar toch vertoonden bij ons vooral nichefestivals de films en kregen ze de connotatie van kwalitatief niet zo goed te zijn’, zegt ze. Maar zomaar een heel genre over dezelfde kam scheren, kan niet volgens Vandenrydt. ‘Bij Westerse films en televisiereeksen heb je een heel gamma: van goedkoop gemaakte reeksen en films tot heel gesofisticeerde producten. Bij Japanse animatiefilm is dat niet anders.’ 

De films die uit de Ghibli-studio’s komen, zijn volgens Vandenrydt dan ook van een zeer hoog niveau, en zeker niet cheap. ‘Ze zijn virtuoos en bovendien full-animated, wat betekent dat er voor ongeveer elke twee frames een nieuwe tekening gemaakt wordt. Ook de inhoud die Miyazaki aan de films geeft is sterk en nooit oppervlakkig. Hij heeft het bijvoorbeeld over ecologie en de innerlijke conflicten die ons als mens drijven. Dat soort onderwerpen mengt hij dan met een soort fantastisch, bovennatuurlijk element wat de films aantrekkelijk maakt.’

Dat een Japanse film een Belgisch filmfestival afsluit, mag niet verbazen. Vanderydt ziet in de animatiewereld een constante uitwisseling tussen het Westen en het Oosten. ‘Veel Westerse animatoren laten zich beïnvloeden door de Japanse tekenstijl en nemen die over, bijvoorbeeld de grote open monden bij emoties.’ Maar ook de Japanse animatie-industrie doet inspiratie op in het Westen. ‘Bij de films van Studio Ghibli zie je vaak dat ze gebaseerd zijn op Westerse literatuur. Er is dus een constante wisselwerking.’

‘En dat is toch wat cinema is, een totaalkunst’

Een animatiefilm als slotfilm van je festival programmeren, is volgens Vandenrydt een goede keuze. Want animatie kan je een ervaring bieden die je bij een live-action film niet meemaakt. ‘Animatie raakt je niet via de ratio, maar wel via je gut’, zegt ze. ‘Bij live-action zoek je onmiddellijk een referentiekader. Je denkt aan mensen die je kent en je probeert de film aan je eigen leven te linken. Maar bij animatiefilm heb je geen referentiekader, want het is een imaginaire wereld. Daardoor komt de boodschap veel rechtstreekser binnen.’ Dat is volgens Vandenrydt de grootste troef van animatie, want zo stel je je meer open voor een onbevangen filmervaring, zonder hinder van je eigen referentiekader. ‘Wanneer je daar dan nog eens een sterk visueel aspect aan toevoegt, krijg je een totaalervaring. En dat is toch wat cinema is, een totaalkunst.’

Op 1 november gaat The Boy and the Heron officieel in première in België. 

Tekst: Staf Smets
Foto bovenaan: © Staf Smets