Sociale media hebben een grote impact op al hun gebruikers. Ook op hun shopgedrag, zo blijkt uit recent onderzoek van ondernemersplatform Lightspeed. Daaruit bleek dat twintig procent van de consumenten in België tussen de 18 en 24 jaar zichzelf ‘verslaafd’ noemt. 21bis-reporters Floor Gilissen en Renzo Vangenechten spraken met enkele anonieme getuigen over hoe sociale media het koopgedrag kunnen beïnvloeden en kan leiden tot verslaving.

Instagram, TikTok, Facebook en andere platformen hebben een enorm effect op hun gebruikers. Het algoritme van de sociale media zorgt ervoor dat elke gebruiker een gepersonaliseerde ervaring heeft. De filmpjes, foto’s en posts passen zich aan op wat hij/zij leuk vindt. Bij jongeren is er een sterke invloed van deze sociale media. Producten verschijnen op hun tijdlijn, zowel via het algoritme binnen de platformen als via doelgerichte advertenties en sponsordeals met influencers, waarbij producten worden aanbevolen.

‘Ik ben heel makkelijk in de val te lokken door online reclame’

De rol van algoritmes

Het ondernemersplatform Lightspeed geeft aan dat twintig procent van de consumenten in België tussen de 18 en 24 jaar verslaafd is aan online winkelen. De invloed van sociale media is hierbij niet te onderschatten. Als er constant producten op je tijdlijn verschijnen waarvan het algoritme weet dat je ze leuk vindt, zal de neiging ook groter zijn om ze te kopen. ‘Ik ben heel makkelijk in de val te lokken door online reclame’, zegt Helena*. ‘Ik laat me heel vaak vangen als ik iets zie op TikTok. Dan heb ik meteen de drang om dat uit te testen.’ Bij Emily* heeft het zelfs nog een grotere invloed: ‘Drie vierde van de dingen dat ik koop, komen verder uit de invloed van sociale media.’

De opkomst van influencers de laatste jaren heeft ook een negatieve invloed op shopverslavingen. Merken betalen influencers om hun producten te promoten op sociale media en zo aan te brengen bij de consument. Doordat deze influencers invloedrijke mensen zijn, zetten ze hun fans vaak aan tot kopen. Dat beamen ook de getuigenissen. ‘Ik kom vooral in contact met influencers. Als ik dan iemand die ik volg iets zie dragen dat ik mooi vind, koop ik dat ook heel vaak’, zegt Rosanne*.

De verslaving

Een verslaafde ziet zijn of haar verslaving zelf vaak niet in. Dit geeft Emily aan: ‘Ik zou mezelf niet verslaafd noemen, maar ik weet dat het ook minder kan. Anderen daarentegen zouden me dan weer wel verslaafd noemen.’ Helena voegt hieraan toe: ‘Mijn ouders zeggen wekelijks dat ik een gat in mijn hand heb, maar daar ben ik het niet mee eens.’

‘Ik zoek iets om naar uit te kijken’

Vaak krijgt een shopverslaafde een dopamineshot als hij of zij iets koopt, waardoor er een gevoel van vreugde en euforie ontstaat: ‘Ik zoek iets om naar uit te kijken’, begint Rosanne. ‘Dan bestel ik een pakje en kan ik uitkijken naar wanneer dat pakje aankomt. Ik krijg er een goed gevoel van zodra er iets geleverd wordt.’ Emily benoemt het probleem zelfs expliciet: ‘Ik krijg onbewust dopamine uit het dragen van iets nieuws.’

Ontnuchteren van de verslaving?

Uiteraard zijn er therapieën om van een shopverslaving af te geraken, maar zelf hebben de getuigenissen ook wel een idee hoe ze zichzelf kunnen helpen. ‘Het klinkt heel drastisch, maar een daglimiet op mijn bankkaart zetten, dat zou misschien het probleem kunnen oplossen’, zegt Helena. Er zijn ook minder drastische oplossingen, zoals die van Rosanne: ‘Het beste is om alle apps te verwijderen en online accounts bij winkels op te zeggen waardoor je enkel nog maar in de winkel zelf beïnvloed kan worden.’

*Dit zijn schuilnamen om de privacy van de getuigenissen te beschermen.

Tekst: Renzo Vangenechten en Floor Gilissen

Foto bovenaan: Andrea Piacquadio via Pexels