Leestijd: max. 4 min.

Sarah Vandeursen reist dit najaar af naar Wokeland. Vanaf 5 december is Sarah te zien in een nieuw avontuur op VRT Canvas en VRT Max. In Sarah in Wokeland onderzoekt ze deze keer waar voor de Belgische bevolking de grens ligt tussen humor en woke zijn. Daarnaast brengt ze in kaart of de term woke vandaag de dag al dan niet beperkend werkt. Na haar eerdere avontuur in Sarah in Genderland, ging Sarah op zoek naar de genderbeleving van jongeren en welke medische procedures ze ondergaan om zich comfortabel te voelen in hun eigen lichaam.

In Sarah in Wokeland gaat Vandeursen het debat aan en toetst ze af hoe de bevolking tegenover de ‘woke-beweging’ staat. Sarah ziet de beweging zelf als een uitnodiging tot aanpassing omtrent de omgang met minderheidsgroepen, maar vindt het ieders keuze om daar al dan niet op in te gaan. Zelf is ze er niet zo voor te vinden door de stress dat het woord met zich meebrengt. De documentaire toont aan dat de term vandaag controversieel is, vaak misbruikt wordt en enorm veel reacties teweegbrengt. Dit maakt het in 2023 een van de meest besproken woorden.

Met de documentaire wil Sarah de veranderende maatschappij in beeld brengen. Anders dan vandaag, kon vroeger alles gezegd worden en mocht met alles gelachen worden. Volgens socioloog Walter Weyns komt deze documentaire als vijgen na Pasen: ‘Het is te laat om nu nog uit te leggen wat het woord betekent. In de Verenigde Staten is het al over zijn hoogtepunt heen, wat niet wil zeggen dat het minder belangrijk is natuurlijk. Ik blijf er wel bij dat het wat laat is om nu nog te beginnen.’

‘Het radicale karakter en alle storm die rond het woord woke hangt, intrigeerde me en gaf me een goede reden om er iets rond te maken’, zegt Sarah Vandeursen in een artikel van VRT. De grens tussen wat wel en niet mag, is dan ook dun geworden volgens haar. Sommige woorden zijn vandaag kwetsend en gevoelig, terwijl ze dit vroeger niet waren. Sarah in Wokeland geeft weer waar de grenzen liggen van humor en/of artistieke vrijheid beperkt wordt door het begrip.

Sarah geeft toe in het verleden zelf al de mist ingegaan te zijn als het op het woke concept aankomt. Toen ze haar gezicht zwart verfde in een van haar sketches, werd ze bijvoorbeeld beladen met negatieve reacties. ‘Die fout maakt me nog niet tot een slecht mens’, zegt Sarah in een artikel van Het Nieuwsblad, maar ze toont wel begrip voor de negatieve reacties die ze kreeg.

Weyns haalt aan: ‘Het gaat over discriminatie in al zijn vormen en kleuren, dus onderwerpen als: seksisme, racisme en transgenders mogen zeker niet ontbreken in de documentaire. Maar wat belangrijker is dan die aandacht voor deze minderheidsgroepen, is hoe we dit onrecht kunnen herstellen.’ Het is volgens Weyns belangrijk dat het programma zoekt naar een oplossing en dat Sarah aanhaalt hoe het beter moet.

Wat is woke?

‘Het is een recept om misverstanden te creëren’, zegt Weyns. Het begrip woke komt voort uit de Afrikaans-Amerikaanse cultuur. De term is een aftakking van het woord ‘awakening’, wat ‘bewustwording van de discriminatie van minderheidsgroepen’ wil zeggen. Hiermee maakte de Afrikaans-Amerikaanse gemeenschap duidelijk dat ze niet meer over zich heen laat walsen en tegen racisme ingaat. De commune moedigde andere mensen aan om met hen mee te strijden om gelijkheid.

De term woke lokt menig reacties uit. ‘De gevoelswaarde van het begrip verschilt voor iedereen. Voor de ene is het streven naar een rechtvaardige wereld, terwijl het voor de ander een manier is om het zwijgen op te leggen’, duidt Weyns. Volgens hem is het een manier om dwangmatig denken aan te praten bij de bevolking en controversiële meningen te onderdrukken.

De rol van sociale media

‘Heel wat oudere mensen delen het verscherpte bewustzijn van woke jongeren, maar woke is een communicatievorm. Het is een manier om te zeggen waar je voor staat, om je identiteit op te bouwen’, haalt Weyns aan. De kracht van sociale media speelt hier een grote rol. De term woke werd voor het eerst belangrijk vanaf de opkomst van sociale media. ‘Het begrip is groot geworden door TikTok, Facebook, Twitter en Instagram. Jongeren hebben het woord, nadat het over de Atlantische plas is overgewaaid, gelanceerd op deze platformen. Hiervan is polarisering het gevolg’, gaat Weyns verder.

Het initiatief van Sarah Vandeursen om een documentaire te lanceren over woke zijn, is volgens haar een schot in de roos, ‘maar zal niet zonder uiteenlopende reacties gepaard gaan’, sluit Weyns af.

Foto bovenaan: Clay Banks via https://unsplash.com/@claybanks
Foto: Clay Banks via https://unsplash.com/@claybanks
Tekst: Floor Gilissen