Politieke advertenties, je ziet ze overal. Instagram, TikTok en vooral Facebook staan er vol van. Alle Vlaamse partijen kom je online tegen, allemaal om jou te overtuigen van je politieke keuze. Maar waar komen die advertenties vandaan? Hoeveel geld betalen de partijen daarvoor? En mag dat zomaar?

“Vlaams Belang is begonnen met advertenties op sociale media bij de vorige verkiezingen in 2019”, weet Geert Van Damme, data-analist op het vlak van politieke reclame bij AdLens. “Zij waren toen de enigen, na de verkiezingen in 2019 is ook NV-A op de kar gesprongen, omdat ze zagen dat dat effect had bij Vlaams Belang.” Volgens Van Damme is er een verschil tussen enerzijds Vlaams Belang en N-VA en anderzijds PvdA. “Zij hebben veel minder verkozenen, ze gebruiken sociale media om hun kopstukken in de aandacht te brengen. Vlaams Belang en N-VA hebben dat niet nodig, hun kopstukken komen vaker in de media.” 

Hoeveel kosten die advertenties? 

Die drie partijen zijn ook de degene die het meeste geld uitgeven aan online politieke advertenties. In 2023 gaven N-VA en Vlaams Belang bijna 1,7 miljoen euro uit op Meta, waar Facebook en Instagram onder vallen. PvdA komt op de derde plaats met iets meer dan 600 duizend euro. Opvallend is dat de Waalse partijen niet zo actief zijn op sociale media. Daar geeft PTB, de zusterpartij van PvdA, bijna 180 duizend euro uit. Dat is ongeveer een tiende van de uitgaven van Vlaams Belang. “De Waalse partijen zijn naar aanloop van de verkiezingen in juni wel meer beginnen uitgeven”, zegt Van Damme.

België staat ook bovenaan in Europa, in geen enkel Europees land wordt zoveel geld uitgegeven aan politieke advertenties. “Andere landen komen niet in de buurt”, weet Van Damme.

Ook in Europa staan de Vlaamse partijen bovenaan.

Nieuwe Europese regels 

Vorig jaar heeft de Europese Unie nieuwe regels aangekondigd rond politieke reclame op het internet. De nieuwe regelgeving zegt dat politieke advertenties duidelijk moeten worden gelabeld, zodat burgers kunnen zien waarom ze zijn getarget, wie de advertentie heeft gesponsord en hoeveel er voor betaald is. De regels verbieden ook het sponsoren van advertenties in de periode van 3 maanden voorafgaand aan de verkiezingen. 

In België bestaat die regel al langer, dat noemen we de sperperiode. Die is begonnen op 9 februari, exact 4 maanden voor de verkiezingen. Er is dan een maximumbedrag dat partijen aan hun campagne mogen uitgeven. Voor partijen in het Vlaams Parlement is dat 800 duizend euro. “Dat zagen we ook sterk in de uitgaven op sociale media”, zegt Van Damme. “Er was een gigantische piek op 8 februari, de dag voor de start van de sperperiode.”

Net voor het begin van de sperperiode op 9 februari is een grote piek te zien. 

Partij of kopstukken 

“Het is heel moeilijk om te controleren of de advertenties rond de kopstukken niet betaald worden door de partij”, verklaart Van Damme. “Er zijn twee partijen die duidelijk inzetten op enkele kopstukken, dat zijn Vooruit en MR.” Franck Vandenbroucke en Freya Van den Bossche zijn naar aanloop van de verkiezingen meer beginnen uitgeven. “Van den Bossche had nog nooit iets uitgegeven tot januari 2024, sindsdien al meer dan 30 duizend euro.” 

Bij de Liberale Franstalige partij MR zit het anders. Zij geven als partij bijna niks uit, maar hun voorzitter Georges-Louis Bouchez geeft zelf heel wat uit aan politieke advertenties. 

Het dipje van Conner Rousseau 

In november vorig jaar kwam aan het licht dat Vooruit-voorzitter Conner Rousseau racistische uitspraken had gedaan over de Roma gemeenschap. Dat had ook een invloed op zijn uitgaven op sociale media. “Na november 2023 heeft Rousseau bijna niets meer uitgegeven. De laatste weken komt dat stilletjes weer op gang. Bij mevrouw Depraetere zagen we de omgekeerde beweging. Zij had nog nooit iets uitgegeven aan politieke advertenties, tot de problemen met Rousseau.”

Vanaf november 2023 gingen de uitgaven van Conner Rousseau sterk naar beneden.

Opvallend: Vooruit wil politieke advertenties op sociale media verbieden.  “De grootteorde van de bedragen die vandaag aan advertenties op sociale media worden besteed, is volstrekt abnormaal”, zegt Depraetere. Groen wil een uitgavenplafond, maar Depraetere wil een volledig verbod. “Het is niet verantwoord dat partijen of politici een dergelijke beïnvloeding via zulke platformen kunnen kopen”, vindt Depraetere.