Sonny Angels, ze zijn de nieuwe vorm van bijgeloof voor jongeren. Het zijn Japanse miniatuurfiguurtjes die momenteel overal uitverkocht zijn. Volgens de producent zouden ze geluk kunnen brengen en dat maakt hen extra aanlokkelijk voor bijgelovige verzamelaars. In sommige gevallen kan de onschuldige hobby van verzamelen echter omslaan in obsessief gedrag.

Bijgelovige tradities gaan al eeuwen in vele vormen mee: hoefijzers boven de deur, klavertjevier of lieveheersbeestjes. De nieuwste toevoeging aan dat lijstje zijn de Sonny Angels, blote geluksengeltjes uit Japan die uitgegroeid zijn tot een heuse rage. Er bestaan verschillende series en de engeltjes komen in een ‘blind box’, wat betekent dat je niet weet welk poppetje je kiest. Het idee erachter is dat de Sonny Angel jou kiest en dat zou dan weer geluk brengen.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Steffi Mercie (@steffi_mercie)

Houvast, controle en veiligheid

Een gebrek aan kennis ligt vaak aan de basis van bijgeloof. ‘Vroeger stond de wetenschap nog niet ver genoeg om bepaalde zaken te kunnen verklaren. Bijgeloof bood voor mensen een houvast om onverklaarbare zaken te kunnen verklaren en ook om om te gaan met negatieve gebeurtenissen’, vertelt klinisch psycholoog Megg Jorissen. Bijgelovige tradities zijn een cultureel gegeven en gaan vaak al generaties mee, maar ook een manier van omgaan met angst.

Bijgeloof was vroeger zelfs nog veel meer aanwezig, want toen was er minder zekerheid en minder veiligheid. ‘Nu zien we bijgeloof vaker ontstaan bij mensen die veel angsten ondervinden, want bijgeloof is een manier om valse controle uit te oefenen op onvoorspelbare situaties’, zegt Jorissen. Vasthouden aan bijgelovige overtuigingen zorgt voor vertrouwen en voor sommige mensen zullen geluksbrengers wel degelijk iets doen omdat ze erin geloven. ‘Dat noemen we in de psychologie het placebo-effect’, zegt Jorissen.

Placebo en kennis

Bij bijgeloof zien mensen verbanden tussen toevallige gebeurtenissen. Al is het verband dat ze denken te zien dus niet echt, het kan volgens Jorissen wel mensen helpen dankzij het placebo-effect: ‘Het is dan wel zo dat de persoon zichzelf voor de gek houdt, maar zo zie je wel hoe sterk iemands overtuigingen kunnen zijn. Als we geloven dat Sonny Angels geluk brengen, gaan we onbewust meer aandacht hebben voor de zaken die ons gelukkig maken.’

Bijgeloof is al eeuwen oud, maar het is niet voor eeuwig. ‘Mensen kunnen door kennis op te doen over bepaalde zaken en door te leren omgaan met angsten of stress van hun bijgeloof af geraken’, verduidelijkt Jorissen. Bijgeloof steunt op het mechanisme van selectieve aandacht: we zien enkel wat onze overtuigingen bevestigt. ‘Door bewijzen voor en tegen een bepaalde overtuiging te zoeken, ga je je aandacht opentrekken en kan je overtuigingen weerleggen.’

Dwanggedachten en -handelingen

In bepaalde gevallen kan bijgeloof ook gevaarlijk worden. ‘In dat geval spreken we dan van een obsessieve-compulsieve stoornis of een dwangstoornis’, zegt Jorissen. De gedachten die een persoon ervaart zijn dan onvrijwillig, onzinnig en verwerpelijk. Om met die gedachten om te gaan voeren mensen dwanghandelingen uit. ‘Die dwanggedachten en dwanghandelingen vormen een ernstige beperking voor het dagelijks leven van een persoon en ook voor zijn of haar omgeving.’

Bijgeloof kan zich op veel verschillende manieren uiten. Jorissen ziet in de klinische psychologie veel culturele variaties, maar één ding is over de hele lijn gelijk: mensen die bijgelovig zijn, houden hardnekkig vast aan bepaalde gewoontes. Dat kan lastig zijn voor de omgeving, zegt Jorissen: ‘Vermijdingsgedrag zorgt voor de meeste moeilijkheden.’ Een voorbeeld daarvan is dat wanneer er ergens een zwarte kat is, je die omgeving volledig moet vermijden.

DSM-5

Er wordt pas gesproken van een dwangstoornis als de dwanggedachten een ernstige beperking van het dagelijks functioneren veroorzaken. Ondanks dat bijgeloof in extreme gevallen kan leiden tot een dwangstoornis, is bijgeloof op zichzelf in geen geval een dwangstoornis – ook geen lichte vorm. ‘We spreken pas van een dwangstoornis als voldaan is aan de diagnostische criteria volgens de DSM-5 en die zijn niet van toepassing op bijgeloof.’ DSM-5 is de nieuwste uitgave van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, een classificatiesysteem voor psychische stoornissen op basis van wetenschap dat over de hele wereld wordt gebruikt.

Geluk, dat maak je

De verkoop van bijvoorbeeld Sonny Angels slaat enorm aan en daar zien psychologen sterk het effect van sociale media. ‘Als iemand met aanzien en een vlotte verkooppraat zo’n item heeft, wil iedereen het hebben’, verklaart Jorissen. In de psychologie spreken ze in zo’n geval van kuddegedrag: iedereen wil zijn zoals die ene bekende persoon, want als ze zijn zoals persoon X, worden ze gelukkig.

Jorissen wijst erop dat de commerciële wereld daar gretig op inspeelt: ‘Jaarlijks halen bedrijven hierdoor miljarden binnen: ze doen je geloven dat als je dit of dat doet, het geluk je zal toekomen.’

‘Jammer genoeg vergeten we dat geluk er niet zomaar is door een voorwerp. Geluk is iets dat we zelf moeten creëren en dat mogen we niet vergeten,’ voegt Jorissen er nog aan toe.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Sonnyinparis (@sonnyinparis)

De officiële Belgische verdeler van Sonny Angels was niet beschikbaar voor commentaar.