BEWUST BERLIJN – Duurzaamheid in Berlijnse clubcultuur: ‘Tijd, geld en kennis zijn de grootste problemen waar clubeigenaars op stoten’
Hoe kunnen nachtclubs bijdragen aan een duurzamere wereld? 21bis-reporters Staf Smets en Noah Frooninckx Buelens gaan op zoek naar antwoorden. En waar kan je die beter vinden dan in Berlijn, het walhalla van de clubcultuur. ‘Clubgangers ontwikkelen nieuwe duurzame waarden binnen de clubcultuur en verspreiden die waarden in hun omgeving’
De Berlijnse club scene ontwikkelden zich sinds de val van de muur in 1989 tot het epicentrum van de techno- en ravecultuur. Alles kan, alles mag: clubgangers dansen er in de meeste gewaagde, extravagante outfits de klok rond. Met bekende clubs als Berghain, Tresor, Palomabar en Watergate plaatst de stad zich al jaren internationaal op de kaart. Maar clubcultuur gaat verder dan harde beats en zwetende lichamen. Clubtopia is een Berlijnse organisatie die nadenkt over hoe het nachtleven duurzamer kan en hoe nachtclubs hun ecologische voetafdruk kunnen verlagen. Ze brengen experten van het nachtleven en van duurzaamheid samen om tot nieuwe perspectieven te komen.
Tijdens onze Berlijnreis spreken we af met Katharina Wolf, projectcoördinator van Clubtopia alsook de spontaniteit zelf. Met haar team binnen Clubtopia probeert ze de nachtclubs zo concreet mogelijk te ondersteunen om duurzamer te werk te gaan. Enthousiast vertelt ze ons dat Clubtopia workshops en rondetafelgesprekken organiseert, maar evengoed ter plekke gaat kijken wat beter kan. ‘We nemen elke lamp, frigo of verwarmingsinstallatie onder de loep en maken dan een lijst van de werkpunten’, voegt Wolf er lachend aan toe.
‘Ik vind het heel vervelend dat bepaalde overheden en politici het belang van een gezonde, levendige clubcultuur niet willen inzien’
Later in diezelfde week krijgen we de kans om Lutz Leichsenring te interviewen. Samen met voormalig nachtburgemeester van Amsterdam, Mirik Milan, is hij de oprichter van VibeLab, een organisatie die wereldwijd steden advies geeft en hulp biedt aan overheden en politici om een creatiever, duurzamer en levendiger nachtleven te creëren. “Ik onderzoek bijvoorbeeld hoe we verschillende vormen van cultuur – waaronder ook clubcultuur – kunnen terugbrengen naar de binnenstad, nadat ze plaats moest maken voor woongebied ”, vertelt hij ons. ‘Ik vind het heel vervelend dat bepaalde overheden en politici het belang van een gezonde, levendige clubcultuur niet willen inzien’, liet Leichsenring merken. ‘Ze willen liever alles volbouwen met nieuwe shoppingcentra en reusachtige appartementsblokken, in plaats van te investeren in een cultuur die het steeds moeilijker en moeilijker heeft’.
Daarbij is hij ook nog eens één van de woordvoerders van Clubcommission, een Berlijnse organisatie die, net als VibeLab, een bruisender nachtleven wil bevorderen, maar dan eerder op lokaal niveau. Onlangs benoemde de Berlijnse krant Der Tagesspiegel Leichsenring tot een van invloedrijkste personen in de Berlijnse economie, zeker in het nachtleven. In het verleden werkte hij ook al samen met het Belgische kunstenfestival Horst om ook daar clubcultuur in al haar facetten nog beter uit te werken.
Een duurzame clubcultuur ontwikkelt zich niet vanzelf. Daarom bedacht Clubtopia de “Code of Conduct”: een ideaalbeeld voor open-air evenementen en clubavonden. Het is een bottom-up initiatief binnen de clubcultuur met als doel meer duurzaamheid te creëren. ‘In de Code zetten we in op betere communicatie, zuinig energieverbruik, mobiliteit en afvalverwerking’, legt Wolf uit. ‘We brengen organisatoren samen om hen te laten netwerken en zo tot de meest duurzame oplossingen voor clubnachten en open-air evenementen te komen.’
Leichensring voegt hier later aan toe dat hij met VibeLab een gelijkaardig manifest heeft ontwikkeld. In tegenstelling tot de Code of Conduct van Clubtopia, is het manifest van VibeLab veel uitgebreider, omdat het alle waarden binnen clubcultuur wil belichten. ’Ons manifest toont heel duidelijk aan welke sociale, economische en culturele voordelen clubcultuur met zich meebrengt en benadrukt ook hoe belangrijk het is dat zowel overheden als de bevolking hier meer bewust over zijn’, zegt hij.
‘Het belangrijkste voor clubs blijft nog altijd ervoor zorgen dat de clubgangers een magische avond beleven, omdat daar meer winst uit te halen valt’
Ondertussen zijn we al enkele dagen in Berlijn, dringend tijd dus om zelf eens een stapje in de buitengewone Berlijnse clubwereld te zetten. De meeste clubnachten gebeuren in het weekend, dus voor een gewone dinsdagavond is de keuze beperkt. Uiteindelijk berooft Club Æden ons van onze nachtrust. Op voorhand hebben we al bepaalde verwachtingen van onze eerste clubnacht: ten eerste omdat – zoals we al eerder zeiden – Berlijn het epicentrum is van de techno- en ravecultuur , ten tweede omdat er heel wat ritmische, experimentele techno op het programma staat.
Geloof het of niet, maar Club Æden overtreft al onze verwachtingen. Aan de ingang stellen ze je al onmiddellijk gerust dat ze als clubeigenaars een zo leuk en veilig mogelijke clubsfeer willen creëren. “Wij dulden hier geen enkele vorm van haat of discriminatie; dus als je iets ziet of iets meemaakt wat tegen onze huisregels ingaat, laat het dan zeker weten aan het barpersoneel, security of vrijwilligers van de Collective Care.” Deze korte uitleg doet ons weer beseffen hoe een mooie, diverse en inclusieve stad Berlijn is.
Dit bericht op Instagram bekijken
De rest van de wilde nacht wordt gekenmerkt door geweldige muziek, interessante gesprekken met mensen van over heel de wereld en een unieke clublocatie. De binnentuin van Club Æden blijft toch het mooiste plekje van de avond, misschien zelfs van heel onze Berlijnreis. Via een kleine achterdeur aan de vestiaire kom je terecht in een binnenplaats vol verlichte bomen en planten in alle kleuren van de regenboog. Het lijkt net alsof je door een verlicht feeënbos wandelt. Verschillende stoelen en bankjes zorgen voor een plek waar je even tot rust kan komen. Ten slotte is er ook nog een kampvuur in het midden van het pleintje waar je je kan verwarmen, dit maakt de dromerige fantasiewereld, waar we in terechtkomen, compleet. Jammer genoeg hebben we hier geen foto’s of video’s van kunnen maken, omdat we de no-camera policy van de club zo goed mogelijk wilden respecteren.
Zo’n onvergetelijke clubavond organiseren is één ding, maar dit op een duurzame manier laten verlopen, dat is andere koek. ‘Het zal je misschien niet verbazen, maar de grootste problemen waar clubeigenaars op stoten bij het verduurzamen van hun club zijn tijd, geld en kennis’, zucht Katharina. ‘Het belangrijkste voor clubs blijft nog altijd ervoor zorgen dat de clubgangers een magische avond beleven, omdat daar meer winst uit te halen valt’, voegt ze eraan toe. ‘Duurzaamheid komt daarna pas aan bod.’
‘Het is vooral belangrijk dat je laat zien dat duurzaamheid belangrijk is voor jou, want uiteindelijk willen clubs altijd hun clubgangers tevreden houden’
Wolf denkt nog eens na over wat ze net gezegd heeft en moet toegeven dat de Berlijnse clubcultuur niet echt uit is op platte winst’. ‘Ze werkt eerder volgens een do it yourself gedachte en bruist daardoor ook van de creativiteit. Dit komt door de punkgeschiedenis van Berlijn: de stad was een soort wit canvas dat mensen zelf konden inkleuren. Toen werd er nog niet gedacht aan hoe je clubcultuur kon verduurzamen. Die trend zet zich nog altijd voort. De gedachtegang is vaak: “beter een niet-duurzaam verwarmingssysteem dan helemaal geen verwarmingssysteem, omdat de prijzen tegenwoordig te hoog zijn”.’
Leichsenring weet ons ook te vertellen dat clubeigenaars niet altijd het gebouw van hun club bezitten. ‘Vaak bezitten rijke investeerders de ruwe panden en verhuren ze die aan clubeigenaars’, legt Leichsenring uit. ‘Bovendien willen die investeerders amper investeren in hun panden, hierdoor moeten clubeigenaars of organisaties die de panden huren zelf nog investeren in zaken als isolatie, verwarming en ventilatie. Alles bij elkaar opgeteld wordt dat een dure grap.’
Dit bericht op Instagram bekijken
Door de hoge kosten die komen kijken bij een duurzamer clubgebeuren, zitten nachtclubs vaak met de handen in het haar. ‘Clubtopia’ benadrukt daarom dat er ook goedkopere oplossingen zijn dan een nieuwe licht- of verwarmingsinstallatie. ‘Voor hun frigo’s gaan clubs meestal ten rade bij de brouwer’, legt Wolf uit. ‘Die sponsort meestal de klassieke frigo met een glazen deur die je in elke club tegenkomt, maar die is slecht geïsoleerd en verbruikt daardoor te veel energie. Daarom vraag je als club beter aan je brouwer voor de energiezuinige frigo’s die meestal onder de bar staan. Daarin blijft de kou binnen en stijgt de warmte, hierdoor is het energieverbruik een stuk zuiniger.’
Hoewel clubeigenaars de grootste verschillen kunnen maken, zijn er ook dingen waar je als clubganger op kan letten. Wolf raadt aan om altijd de drankselectie te checken. ‘Als daar veel lokale dranken tussen staan, dan is dat een goed teken’, vertelt ze. ‘Dan zijn er geen grote transporten nodig geweest. Je kan ook altijd zelf naar het personeel van de club stappen en vragen of ze inzetten op duurzaamheid. Zo kan je bijvoorbeeld vragen bij welke energieleverancier ze hun goederen halen. Het is vooral belangrijk dat je laat zien dat duurzaamheid belangrijk is voor jou, want uiteindelijk willen clubs altijd hun clubgangers tevreden houden.’
Tekst: Staf Smets en Noah Frooninckx Buelens
Foto’s: Staf Smets en Noah Frooninckx Buelens