Perfectionisme is sterk toegenomen onder Amerikaanse, Canadese en Britse studenten de laatste 27 jaar. Ook in onze aula’s kampen er steeds meer mensen mee. Maar welke gevolgen heeft dat en hoe kunnen we het tegengaan?

Studentenbegeleider Mariet Nouwen van studentenvoorziening (Stuvo) kadert het zo: ‘Studenten met gezond perfectionisme zullen de lat hoger leggen dan verwacht wordt. Ook al is 10/20 geslaagd, hun grens ligt bijvoorbeeld op 15. Daarnaast hebben ze vaak behoefte aan netheid of organisatie.’

Nooit genoeg

Maar Nouwen waarschuwt: ‘Het wordt ongezond als studenten daarbovenop het gevoel heeft dat ze voortdurend onderpresteren, dat ze altijd moeten blijven gaan maar dat het nooit genoeg is.’

Perfectionismecoach Marcel Hendrickx worstelde zelf met perfectionisme en ontwikkelde een methode om ervan af te geraken. Hij leidde andere coaches op en schreef er zelfs een boek over: Zeg me dat ik oké ben. ‘Ik zie perfectionisme als bevestigingsdrang. Je hebt het idee dat je niet oké bent of dat je dingen niet goed genoeg doet. Om dat te verhelpen zoek je bevestiging bij anderen en ga je altijd maar meer doen.’

Word je ervan bewust

Zowel studentenbegeleider als perfectionismecoach zijn het erover eens: de eerste stap om je perfectionisme aan te pakken is je ervan bewust worden.

Coach Hendrickx somt enkele belangrijke symptomen op die erbij komen kijken: ‘Het gaat van piekeren, uitstelgedrag, moeite hebben met keuzes maken tot je eigen grenzen niet respecteren en faalangst. Het zorgt voor permanente stress die zijn tol eist op onze gezondheid en kan eindigen met een burn-out. Net daarom is het niet alleen een individueel probleem, maar ook een zwaar maatschappelijk probleem. Want meer en meer mensen kunnen door burn-out niet meer mee.’

Nouwen ziet hetzelfde: ‘Als je met perfectionisme kampt, moet je altijd een tandje bijsteken. Een student met perfectionisme is in het algemeen ontevreden en vecht met veel negatieve gevoelens. Ook in contact met anderen loopt het dan vaak moeilijk. Het leidt tot angst, oververmoeidheid en depressieve klachten. Het kan in erge gevallen zelfs leiden tot onder andere eetstoornissen, angststoornissen en depressies.’

‘Vaak speelt er angst om afgewezen te worden door anderen’

Ideeën herzien

Je herkent dat je een probleem hebt met perfectionisme. What’s next? Studentenbegeleidster Nouwen: ‘Concrete tips geven is te kort door de bocht. Perfectionisme heeft begeleiding nodig om het af te leren. Het op je eigen houtje doorprikken is moeilijk.’

Toch legt Nouwen ons uit waar zij als hulpverleners bij Stuvo op focussen. ‘Als je je ervan bewust bent dat je de lat echt hoog legt, moet je je afvragen wat de impact daarvan is op je leven. Waarom doe je dat? Vaak speelt er angst om afgewezen te worden door anderen, om niet goed genoeg te zijn, anderen teleur te stellen of niet graag gezien te worden. Zoek naar manieren waarop je daar iets mee kan doen en hoe je het stapje voor stapje kan afweren.’

‘Weeg af wat de voor- en nadelen zijn van je perfectionistisch gedrag. Bijvoorbeeld als je vier keer herhaalt voor een examen, sta dan eens stil bij wat maakt dat je dat volhoudt. Wat kan er gebeuren als je maar één keer alles herhaalt? We sporen studenten aan om dat stapje per stapje eens te proberen en te zien of hun angst op een buis dan ook echt zou uitkomen. Op die manier proberen we samen vaste ideeën te herzien.’

Rol van omgeving

‘Perfectionisme is een combinatie van persoonlijke factoren en de context, het is zeker niet één van de twee alleen,’ zegt Nouwen. ‘Het is een samenspel van biologische, psychologische, sociale en contextfactoren.’ Daarom kunnen ook veranderingen in de omgeving een verschil maken.

‘De rol van docenten is heel belangrijk, want zij kunnen echt een rolmodel zijn”, deelt Nouwen. Zo kan het een groot verschil maken als een docent toont dat hij ook niet perfect is en bijvoorbeeld reageert met ‘zo’n fout heb ik ook al gemaakt.’

Nouwen gelooft dat het goed zou zijn als de docent inspanning beloont en dus niet alleen kijkt naar het resultaat maar ook de weg daarnaar toe. Bijvoorbeeld door aanwezigheid in de les een punt te geven. ‘Ook kan de docent helpen afwegen wat de voor- en nadelen zijn van het gedrag van de student. Zo kan hij bijvoorbeeld aanraden om beter de nacht voor een examen goed te slapen en een hoofdstuk niet te leren.’

Hendrickx vindt dat we sterk moeten inzetten op een preventiebeleid: ‘We moeten het probleem duidelijk erkennen, zodat de hele gemeenschap zich van het probleem bewust is en we iedereen de kans geven om zich te laten begeleiden.’

Tekst en foto bovenaan: © Nelke Roose