MITTE – Midden in een drukke straat in de Berlijnse wijk Mitte schuilt Haus Schwarzenberg, een klein steegje boordevol streetart. Hier werken verschillende organisaties en bedrijven zoals een winkel, een café, musea en een cinema samen om deze plek uniek te houden. In diezelfde wijk bevindt zich nog een andere artistieke plaats: het Hamburger Bahnhof. Dit is een museum voor hedendaagse kunst.

Haus Schwarzenberg ligt aan de Hackescher Höfe, een plein in het Berlijnse stadsdeel Mitte. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 was het onduidelijk wie de eigenaar was van het gebouw. Enkele kunstenaars legden beslag op het steegje en richtten hier kunstprojecten op. Nog altijd beschermen ze de artistieke plaats door het privé te houden. De afgelopen jaren duiken er meer bedrijven op met commerciële bedoelingen. De eigenaars van Haus Schwarzenberg proberen de unieke plaats te verdedigen tegen deze commercie.

Hamburger Bahnhof in een modern jasje 

Het gebouw had ooit een andere functie. Het werd in 1846 gebruikt als station voor de spoorlijn tussen Hamburg en Berlijn. Via de voortuin loop je richting het museum. De blauwe lichtinstallatie aan de gevels van het gebouw valt meteen op en straalt iets moderns uit. Dit is een werk van Dan Flavin, een Amerikaanse kunstenaar die ruimtelijke objecten vervaardigt met behulp van tl-verlichting. Het laat-klassieke hoofdgebouw werd ontworpen door de Duitse architect Friedrich Neuhaus. Hij ontwierp in de tweede helft van de 19de eeuw ook de latere stationsgebouwen in Berlijn. Hamburger Bahnhof is het enige historische stationsgebouw uit die tijd dat in de stad bewaard bleef.

Het station kon het groeiende verkeer niet bijhouden en sloot de deuren in 1884. De komende 20 jaar werd het gebruikt voor residentiële en administratieve doeleinden. Het gebouw werd in 1904 ingericht als verkeers- en bouwmuseum. De bouw van een bijkomende oostelijke en westelijke vleugel begon in 1914. Ondanks de Eerste Wereldoorlog waren de vleugels twee jaar later klaar. Het gebouw werd tijdens de Tweede Wereldoorlog meerdere keren zwaar beschadigd.

Een gedeeltelijke restauratie volgde ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van de stad. De tentoonstelling Reis naar Berlijn maakte van het station weer een museum. Tegenwoordig is de Hamburger Bahnhof een museum voor hedendaagse kunst. Het ging open op 2 november 1996. 

De audiovisuele- en installatiewerken van Lawrence Abu Hamdan, een hedendaagse kunstenaar gevestigd in Libanon, zijn nu te zien in het museum. Ze behandelen de politieke dimensies van taal en communicatie. In zijn materiaal komen sporen van staats- of industrieel geweld, mechanismen van surveillance en propaganda tevoorschijn. 

Hotspots in de wijk Mitte in Berlijn

De wijk Mitte vormt de oorsprong van Berlijn. Hier begon in de 13de eeuw de opbouw van de stad. Ondertussen groeide dit centrale district uit tot een bruisende plek die talloze toeristen aantrekt. In Mitte liggen duidelijk hotspots die je moet ontdekken.

Corona-update: om de verspreiding van het coronavirus in Berlijn in te perken, is Haus Schwarzenberg beperkt open telkens van 13 uur tot 18 uur van dinsdag tot zaterdag.

Tekst en reportage: Fien Engelen en Sarah Moens, StoryMap: Fien Engelen en Sarah Moens, foto’s: © Fien Engelen en Sarah Moens, foto bovenaan: © Fien Engelen en Sarah Moens