27/05/2023

BEWUST BERLIJN – voormalig DDR-radiohuis Funkhaus biedt onderdak aan muzikaal experiment

21bis reporters Amelie en Wout trokken in Berlijn naar Funkhaus en spraken daar met Gerhard Steinke. Een 97-jarige legende van het gebouw, die heel zijn carrière dienstdeed in het Funkhaus als technieker.

Aan de beginpoort staat een plan van alle blokken binnen het complex

Geschiedenis

Het Funkhaus is de naam voor een verzameling van verschillende gebouwen, gelegen in de Nalepastraße in het zuidoosten van de Duitse hoofdstad Berlijn. Het complex werd in 1951 gebouwd en deed vanaf 1959 tot 1990 dienst als het hoofdkantoor voor de radio van de DDR, Het door de Sovjet-Unie bezette deel van Duitsland.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog  in 1945 worden alle Berlijnse radioprogramma’s opgenomen in het Haus des Rundfunks , het oudste omroepcentrum in de wereld. Rond 1949 komen er steeds meer communistische radioprogramma’s bij. Aangezien het gebouw in het Britse deel van Berlijn ligt, worden deze radioprogramma’s niet getolereerd. Zo moeten de Sovjets op zoek naar een nieuw gebouw. Dit wordt een leegstaande fabriek uit 1935 waar tijdens de Tweede Wereldoorlog militaire uitrustingen geproduceerd worden.

‘In Duitsland wordt er geen aandacht geschonken aan cultuur’

Gerhard Steinke

In 1955 breekt er in het Funkhaus brand uit, die ontstaat in Blok B. ‘Zalen één en twee zijn afgebrand in 1955. Het kwam door een stommiteit van een bouwvakker, die had lampen op een houten wand gezet. De muren waren helemaal zwart’, zei Gerhard Steinke.

Multifunctioneel

Vandaag staat het monumentale complex van gebouwen er nog steeds, en doet het nog steeds dienst waarvoor het origineel gebouwd werd. Artiesten komen nog altijd naar het Funkhaus om installaties op te nemen en in de studio’s muziek te maken. Denk aan de Noorse band A-ha, de Britse zanger Sting maar ook The Black Eyed Peas, de band van onder andere de Amerikaanse rapper Will.i.am.

Ook de andere gebouwen op het grondgebied worden verhuurd: zo heb je ‘Catalyst’, een Amerikaanse school voor creatieve kunsten en technologie. Daarnaast zijn er ook een paar bedrijven gevestigd. De duurzaamheid van dit gebouw zit dus in het feit dat ze het gebouw een nieuwe bestemming gegeven hebben. Vandaag de dag zou een gebouw dat al zo lang bestaat vervangen worden door een nieuw complex. Dat het Funkhaus nu nog altijd gebruikt wordt is dus redelijk opmerkelijk.

Peter is een Brits werknemer van een van deze bedrijven, hij werkt er nog maar drie weken, maar is in ieder geval wel heel erg onder de indruk: ‘De geschiedenis achter het Funkhaus is fenomenaal en ik vind het ook erg leuk dat de gebouwen nog altijd hun nut hebben. Ik werk hier nog maar drie weken, maar ben enorm blij dat ik de stap gezet heb. Ik ben elke dag ergens in het complex en elke dag ben ik verbaasd hoe mooi en groot het hier is.’

De 97-jarige man was geluidstechnieker en lag aan de basis van de eerste elektronische piano

‘Catalyst’ is Een Amerikaanse school nog wel in het voormalige Oost-Berlijn, in de Duitse hoofdstad. De school eert op zijn beurt de geschiedenis van het complex, ze staat namelijk in thema van de creatieve kunsten. De school maakt ook gebruik van opnamestudio’s en hoogstaande muzikale technologie. ‘Waarom niet?’, reageerde Gerhard Steinke, de 97-jarige ex-werknemer van Funkhaus, op het bestaan van de school op de site van zijn oude werkplek. ‘Ik gaf soms ook hoorcolleges, maar daar ben ik ondertussen te oud voor’, lacht hij.

Eigen

Wat Funkhaus zo duurzaam maakt, is het feit dat alles nog origineel is: van de ‘Milchbar’, een cafeetje op het domein, tot de concertzalen. Volgens Gerhard wordt er wel te weinig aandacht besteed aan de preservatie van het bestaan: ‘In Duitsland wordt geen aandacht geschonken aan cultuur’. Ook de eigenaar van het complex, Uwe Fabich schenkt volgens Gerhard te weinig aandacht aan ‘zijn’ bezit

De grootste troef van het voormalig radiostation is volgens Gerhard de opnamezaal. Er zijn een viertal grote zalen, die eruitzien als een concertzaal. Gerhard droeg in zijn jaren dienst voor het bedrijf bij aan de akoestiek en apparatuur van de zaal, maar wederom is hij niet blij met de huidige staat van de zalen: ‘Het is zo fantastisch mooi, maar zo verschrikkelijk duur om vandaag de zalen te kunnen gebruiken. Het kost zo’n 10.000 euro om er gedurende één dag muziek te maken of op te nemen. Vele artiesten lieten me al weten dat ze dat niet kunnen betalen’, Gaf Steinke aanzienlijk geïrriteerd aan. ‘Ook de vochtigheid is niet in orde’, gaat hij verder. Die zou invloed hebben op de geluidskwaliteit bij opname.

Het gebouw zelf is gebouwd in Sovjetstijl , het is niet mooi langs de buitenkant, maar zeker wel indrukwekkend. En wat de buitenkant niet is, maakt de binnenkant meer dan goed. Het jammere is, wat Steinke ook aanhaalde, dat de stadstaat amper iets doet om het gebouw in goede staat te houden. Iets wat te zien is aan de omgeving. Funkhaus is niet al te makkelijk te bereiken met het openbaar vervoer en de omliggende gebouwen zijn in verval.

Tekst: Wout Ampe & Amelie Van Oosterwyck
Foto’s: Wout Ampe & Amelie Van Oosterwyck