“Ik stond erbij en ik keek ernaar.” Het is de laatste zin van liedje dat menig kind bekend in de oren klinkt, alsook het advies dat goede vrienden Wil en Lode van hun korpschef krijgen wanneer ze toetreden tot de Antwerpse politie in januari 1942. Wat volgt, zijn 117 minuten van rauwe emotie en verscheurende tweestrijd tussen collaboratie en verzet, leven en dood, kennis en geweten.  

Vanaf minuut één sleurt Wil, briljant vertolkt door Stef Aerts, de kijker mee zijn hoofd in. Angst stroomt van zijn gezicht af en zijn ogen schreeuwen om antwoorden op lastige vragen die hij aan razendsnel tempo op zich afgevuurd krijgt. Zowel zijn meerderen als zijn eigen geliefden bespelen en manipuleren hem om de juiste keuzes te maken. Maar welke keuzes maak je en wat onderneem je als alles fout dreigt te lopen? De film werpt vragen op die zowel historisch als actueel brandend relevant zijn.

Waar Wil gevoeliger lijkt te zijn aan manipulatie, blijkt Lode goed te weten waarnaartoe. Hij laat zich leiden door zijn aangeboren empathie, waardoor hij vooral worstelt met het onbegrip voor keuzes van bovenaf. Het is Matteo Simoni die dit wandelend moreel kompas op geniale wijze tot leven brengt. Al staat hij in het verhaal wel in de schaduw van zijn oudere zus Yvette (Annelore Crollet), die Lode en later ook Wil aanstuurt.

Regisseur en scenarist Tim Mielants brengt met Wil een atypisch oorlogsverhaal, waarin hij de bezetting van Antwerpen en de daarbijhorende Jodenvervolging bekijkt door de ogen van lokale politieagenten. Jeroen Olyslaegers zette die interessante invalshoek in 2016 naar zijn hand in het gelijknamig boek. Daarmee ging Mielants aan de slag. Zowel in de casting als in het scenario maakt hij uitstekende keuzes, waarmee hij eerder een uitzondering vormt op de regel omtrent boekverfilmingen.

Wie de verfilming wil bekijken, is best een stevige maag toebedeeld. Mielants is niet zuinig met expliciete beelden en laat weinig aan de verbeelding over. Al is dat niet meteen overdreven of sensationeel: de oorlog was gruwelijk, dat mag en moet zelfs getoond worden. Toch is het fysiek geweld niet het meest gruwelijke dat de personages doorstaan. Aan morele dilemma’s en gepieker geen gebrek, wat maakt dat elke keer weer afwegingen en keuzes gemaakt moeten worden. En het wordt pijnlijk duidelijk dat zoiets heel veel vraagt en zijn tol eist.

“Je kan niet anders”, klinkt het voornaamste argument van Wil. Blijkt dat meteen een goede conclusie te zijn: je kan niet anders dan deze film te bekijken.

Tekst: Jani Lambrechts
Collage: Jani Lambrechts