Berlijn werd in 1961 verdeeld door de Berlijnse muur. Het oosten behoorde tot de Sovjet-Unie en het westen viel onder de leiding van Amerika, Engeland en Frankrijk. Inwoners van Oost-Berlijn probeerden op allerhande manieren te vluchten naar het ‘betere’ West-Berlijn. Onze 21bis-reporter Laura gaat ter plaatsen en vraagt zich af of mensen nu nog door de tunnel zouden vluchten.

Tijdens de periode van de Berlijnse muur probeerden veel Oost-Berlijners te vluchten van het regime van de Sovjet-Unie. Het enige toevluchtsoord dicht in de buurt was West-Berlijn. Dat komt omdat de hele stad was gelegen in het territorium van de toenmalige Sovjet-Unie. Toch konden vluchtelingen niet zomaar de grens tussen oost en west oversteken.

Creativiteit

De Berlijnse muur bestond uit 3 onderdelen: de binnenmuur, de muur zelf en de plaats tussen de muren voor wachttorens, prikkeldraad en wachters. Dat moest voorkomen dat mensen zich van Oost- naar West-Berlijn verplaatsten. Toch konden vele Oost-Berlijners het westen bereiken. Dat deden ze op allerhande manieren.

‘Tussen de binnenmuur en de muur is er niemandsland’, informeert Lotte Krog, Deense toerist met een grote fascinatie voor de geschiedenis van de Berlijnse muur. ‘De gele torens stonden daartussen. Die wachttorens waren voor de grenswachters van de DDR (Duitse Democratische Republiek, red.). De wachters stonden in de torens en moesten de mensen doodschieten die probeerden te vluchten.’

Toch probeerden sommige Berlijners over de muur te klimmen om te vluchten. Dat kostte het leven aan meer dan 100 vluchtelingen. Maar dit was niet de enige weg om uit Oost-Berlijn te ontsnappen. Andere manieren waren wegvliegen met een zeppelin, een zip line, ze verstopten zich in koffers van West-Berlijners (zij mochten wel de grens over om familie in het oosten te bezoeken, red.) of kropen door de beruchte vluchttunnels.

Onder de grond

Naast de vele vluchtpogingen boven de grond, ontsnapten veel Berlijners onder de grond van het strenge regime in Oost-Berlijn. De zogenaamde vluchttunnels of Fluchttunnels liepen recht onder de muur door. Vandaag is bekend dat er ongeveer 70 tunnels bestonden, maar slechts 19 van die tunnels werden echt gebruikt.

Vaak hielpen West-Berlijners Oost-Berlijners te ontsnappen onder de grond. Omdat de West-Berlijners wel naar het oosten mochten, konden zij de vluchtelingen begeleiden naar de ingangen van de tunnels. Verder droegen zij ook hun steentje bij met het graven van de tunnels.

De beruchtste tunnel

Ondanks de vele gevaren besloten Oost-Berlijners deze ontsnappingsmanier toch te gebruiken. Tunnel 57 is nu de meest gekende tunnel. In de nachten van 3 en 4 augustus zijn de Berlijners erin geslaagd om met een aantal van 57 mensen te ontsnappen. Dat gebeurde allemaal door dezelfde tunnel, tunnel 57.

‘Ik zou via deze weg proberen te ontsnappen’, zegt Torben Krog, Deense toerist. ‘Ik zou het doen om naar de vrije wereld te gaan. Natuurlijk wisten de mensen niets zeker. Er was vrijheid langs de andere kant en er was een droom om naar het westen van Europa te gaan om vrij te zijn.’

‘Het probleem was dat je tegen niemand kon praten, want die persoon kon een geheim agent van de DDR zijn’, vertelt Torben Krog. ‘Zelfs je beste vriend of je kinderen konden zich keren tegen je. Dat was het grootste probleem.’

De ingang van tunnel 57 lag in de kelder van een verlaten bakkerij. Er woonde niemand en was dus de perfecte plaats om een ingang te maken. Het einde van de tunnel kwam uit in een huis langs de westkant van de muur.

‘Ik zou ontsnappen om samen te zijn met mijn familie’, legt Lotte Krog uit. ‘De mensen van het westen konden op bezoek komen in het oosten, maar andersom ging dat niet. Dus als er bezoek kwam en ze vertelden je over de vrijheid in het westen of de Amerikaanse droom, dan zou ik ontsnappen.’

‘Ik denk dat het vandaag moeilijk is om jezelf in die positie te zetten’, verklaart Deborah Berry, Britse toerist. ‘Als moeder denk ik dat het ervan afhangt hoe hard het mijn kinderen in gevaar zou brengen. Iemand zonder kinderen maakt de beslissing misschien sneller. Maar met kinderen zou het ervan afhangen hoe slecht de situatie was en hoezeer de levens van mijn kinderen op het spel stonden. Als het gevaar groter was wanneer je door de tunnel zou gaan, dan bleef ik in het oosten. We zouden voor elkaar moeten uitkijken en hopen voor het beste.’

Tekst: Laura van Trijp
Foto: © BstU,© Laura van Trijp