De Fernsehturm op de Alexanderplatz is met zijn 368 meter het hoogste punt van Berlijn. Maar de toren heeft heel wat meer te bieden dan enkel een mooi uitzicht. Om de schoonheid ervan écht te kunnen waarderen moeten we even terug de geschiedenis in.

De bouw van de toren begon in 1965 tijdens de Koude Oorlog, op initiatief van de DDR (Duitse Democratische Republiek), het communistische deel van Duitsland. Het hoeft dus niet te verbazen dat deze toren niet alleen voor het plezier werd gebouwd. Wel integendeel, buiten een race naar de maan en een wapenwedloop vond er tussen de Sovjet-Unie en het Westen ook een architectuurwedloop plaats. De Fernsehturm is daar een mooi voorbeeld van.

De intenties achter de bouw van deze enorme toren liggen voor de hand: de superioriteit van het socialisme benadrukken. Het Oost-Duitse regime moest en zou tonen aan het Westen dat alles opperbest verliep in het oosten, dat ze een grote speler waren op technologisch vlak waren en dat ze kortom, op alle fronten de ‘strijd’ met het Westen konden voeren.

Maar er is nog een laatste, belangrijke motivatie voor de bouw van deze toren: religie. In de DDR werd vooral geloof in socialisme en anderzijds atheïsme gepredikt. Een bouwproject zoals de Fernsehturm was dus ook een manier om te laten zien aan de wereld dat de DDR geen geloof, religie of God nodig had om grootse dingen te bereiken.

Ook de plaats van de bouw is geen toeval. De Fernsehturm torent hoog uit boven de Marienkirche, een van de oudste kerken van Berlijn. Nogmaals een manier van de DDR om aan de BRD (Bondsrepubliek Duitsland) te laten zien hoe superieur haar visie op godsdienst was.

Maar toen de toren afgewerkt werd, merkte het Oost-Duitse regime iets op waar ze absoluut niet op gerekend hadden. Wanneer de zon scheen boven Berlijn viel het licht op de bol waardoor een enorm kruis zichtbaar werd. Al snel werd gesproken over ‘de wraak van de Paus’ en werd de toren de laughing stock van Oost-Berlijn. In West Berlijn werd ook smalend naar de toren verwezen als ‘Telespargel’ (televisie-asperge) of met de spotnaam ‘Sankt Walter’, verwijzend naar Walter Ulbricht, de leider van de DDR. Ondertussen zocht het Oost-Berlijnse regime wanhopig naar een verklaring voor deze wending. Een onderzoek naar sabotage werd opgestart maar uiteindelijk koos Oost-Berlijn ervoor om het kruis te interpreteren als ‘een plus voor het socialisme’.

De toren vandaag

Je zou het bijna vergeten tussen alle ideologische agendavorming heen, maar de Fernsehturm had, en heeft ook nog een praktisch nut. Er worden vanuit de toren nog steeds televisie en radioprogramma’s uitgezonden.

Op 203 meter is er een uitkijkplatform voor toeristen en enkele meters hoger is er eveneens een restaurant waar je kan eten met uitzicht op de stad. De toren doet soms ook dienst als evenementenlocatie. De goedkoopste Fernsehturm-ervaring krijg je voor 24,50 euro. Voor die prijs word je met de lift binnen de 38 seconden op het uitkijkplatform gebracht en kan je zolang je wil genieten van de skyline van Berlijn.

Op deze foto kan je de Fernsehturm, één jaar na de opening, in het jaar 1970 bewonderen en de vergelijking maken met vandaag.

We hadden een verrassend gesprek met een medewerker aan de Fernsehturm. 

Hoewel deze securityguard aan het werk was, kon hij tussen de controles door toch een paar vragen beantwoorden.

Hij wist me te vertellen dat hij al 6 jaar de beveiliging van de Fernsehturm deed en daarvoor een opleiding bewaking had gevolgd. Of er af en toe dingen mislopen? ‘Af en toe proberen mensen, vooral jongeren, gratis of tegen een verminderde prijs binnen te geraken, daarom is het belangrijk om elk ticket afzonderlijk te controleren. Maar gelukkig heb in mijn periode hier nog geen echte problemen gekend.’ Over hoe speciaal de Fernsehturm voor hem was, was hij duidelijk: ‘Ik vind hem na al die jaren niet meer zo indrukwekkend. Je went best snel aan hoe enorm het gebouw is maar ik begrijp dat het een leuke attractie is voor toeristen.’ Een bijzondere emotionele waarde had deze toren duidelijk niet voor hem.

Toch kon hij me wel een fijne anekdote meegeven van de periode. ‘Op een dag kwam Fabian Lustenberger, toen hij nog voetbalde bij Hertha Berlijn, samen met zijn vriendin de Fernsehturm bezoeken. Als fan van Hertha was ik natuurlijk blij om hem te zien. Toen hij zijn ticketje liet zien zei ik dat ik hem ook gratis zou hebben binnengelaten. Dat vond hij wel grappig. Ik heb wel spijt dat ik geen foto heb gevraagd.’

Tekst: Sebastien Van der Voordt
Afbeelding boven: Jörg Blobelt (CC BY 4.0)