In het centrum van Berlijn ligt de Joachimstrasse. Onze reporter Ilaicha Vandeputte (24) reist terug in de tijd en duidt de verschillen van een foto uit 1983 en vandaag aan. Waar geschiedenis en moderniteit elkaar ontmoeten, spreekt ze met Sabine, een burgerambtenaar die al sinds 1997 in deze buurt woont. 

De Joachimstrasse in Berlijn heeft historisch gezien een belangrijke betekenis gehad voor de Joodse gemeenschap van de stad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bevond zich hier de centrale verzamelplaats voor deportatie van Joden naar concentratiekampen. Na de oorlog werd de straat een symbool van herinnering aan de Holocaust. Voor Hitler aan de macht kwam telde de joodse bevolking van Duitsland ongeveer 500.000 mensen. Tijdens de Duitse Democratische Republiek (1949-1990) daalde het aantal sterk, slechts 15.000 mensen overleefden de deportatie. Zij leefden meestal ondergedoken, hadden valse papieren of werden beschermd door niet-joodse familieleden.

Eens aangekomen in de Joachimstrasse, zoek ik naar een herkenningspunt op de foto uit 1983. Ik bel aan bij een van de enige gebouwen in de straat dat sindsdien is blijven staan. Een vriendelijke voorbijganger laat me binnen in het appartementsgebouw. Meteen stoot ik op de 52-jarige Sabine die net op het punt staat om met haar man de deur uit te gaan.

‘Mijn broer vestigde zich in in 1989 in dit appartement, vlak na de val van de Berlijnse Muur,’ begint Sabine die tijd kon maken om haar verhaal te vertellen. ‘In 1997 nam ik het appartement over, intussen is de buurt veel veranderd. Historisch gezien was de Joachimstrasse eeuwenlang een Joodse arbeiderswijk. De kleine gouden plaatjes op de stoep herinneren ons aan de Joodse mensen die werden gedeporteerd.’

De Stolpersteine

‘Het concept van De Stolpersteine is afkomstig van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig‘, gaat Sabine verder. ‘Het zijn bescheiden gedenktekens die voor huizen zijn geplaatst waar mensen hebben gewoond die werden verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven door de nazi’s. Deze slachtoffers omvatten vaak Joodse gezinnen, maar ook bijvoorbeeld Jehova’s getuigen, gehandicapten en homoseksuelen. Het is een krachtig eerbetoon aan degenen die leden onder het nazi-regime. Vandaag liggen er wereldwijd meer dan 60.000 Stolpersteine verspreid over 22 landen. Ze dienen als herinnering aan de duistere dagen van de geschiedenis en als een oproep tot nooit meer vergeten.

‘Op een Joodse supermarkt, school en synagoge na, zie je vandaag niet veel meer van het Joodse leven hier’, merkt Sabine op. ‘In tegenstelling tot vroeger is de buurt nu eerder posh. Door de jaren heen zijn de huurprijzen in deze buurt enorm gestegen. Mijn flat is voor deze tijd eerder goedkoop. Ik betaal slechts 700 euro, terwijl mijn buren voor hetzelfde appartement 1200 euro betalen. Hoe langer je hier woont, hoe minder je betaalt. Sommige families betalen zelfs maar 200 euro, omdat ze hier al generaties lang wonen. In tijden van de DDR (Duitse Democratische Republiek,red.) was een flat huren erg goedkoop.’

‘Er komen geregeld architectuurtours naar hier om het gebouw te bekijken’ 

‘De impact van gentrificatie is onmiskenbaar’, merkt Sabine op. ‘Na de val van De Berlijnse Muur zijn er veel veranderingen gekomen. Mijn buren zijn nu eerder rijk. Het is niet langer een arbeiderswijk. De huizen zijn duur geworden, en er zijn niet veel ouderen meer op straat te vinden.’ Terwijl de wijk verandert, blijft Sabines gebouw een constante. ‘Dit gebouw is een van de oudste in de buurt, maar het is gemoderniseerd dankzij overheidsfondsen zodat het toegankelijker werd voor rolstoelgebruikers.’

Het gebouw is lang niet het enige dat gemoderniseerd werd in de Joachimstrasse. Tegenover Sabines appartement staat een nieuw appartementsgebouw Urbane Living uit 2004. Een project ontworpen door het architectenduo Abcarius en Burns. ‘Er komen geregeld architectuurtours naar hier om het gebouw te bekijken’, vertelt een winkeluitbater op de gelijkvloers van het gebouw. 

Urbane Living

Het woonhuis Urbane Living, is een project dat conventionele woonconcepten in twijfel trekt. Gelegen in de buitenwijk van Spandau, staat dit gebouw met zes verdiepingen bekend om zijn transparante gevel, die de scheiding tussen privé- en publieke ruimtes lijkt op te heffen. Het gebouw is voorzien van verschuifbare stalen lamellen als zonnescherm, waardoor de bewoners controle hebben over de lichtinval en privacy. De lamellen aan de straatkant maken de Urbane Living-woningen herkenbaar. 

Dit project van Jean-Marc Abcarius en Christopher Burns, is een voorbeeld van hedendaagse architectuur die functionaliteit en esthetiek combineert. Tegelijkertijd wordt er rekening gehouden met duurzaamheid en comfort voor de bewoners.

Van een Joodse arbeiderswijk tot een modern, trendy gebied, de Joachimstrasse vertelt het verhaal van Berlijn, een stad die altijd in beweging is.

Historische foto: Joachimstrasse © K. Krause
Overige beelden: ©Ilaicha Vandeputte
Tekst: Ilaicha Vandeputte